Chinese wetenschappers maakten woensdag bekend dat ze erin zijn geslaagd apen te klonen. Het is een flinke stap, die bovendien de vraag oproept: waar eindigt dit?
Ze zullen het zelf niet beseffen, maar twee java-aapjes die een paar weken geleden werden geboren in een Chinees laboratorium, zijn wereldnieuws. Woensdag maakten wetenschappers van de Academy of Sciences in Sjanghai de geboorte wereldkundig van de Zhong Zhong en Hua Hua, de eerste met succes gekloonde primaten.
De baby-aapjes zijn identiek en bovendien perfecte kopieën van een geaborteerde foetus. Materiaal uit lichaamscellen van die foetus werd door wetenschappers ingebracht in leeg gemaakte eicellen, die vervolgens in het laboratorium uitgroeiden tot embryo’s.
Daarvan bleken er 49 gezond genoeg om door te groeien in de baarmoeder van een surrogaatmoeder. Van de vier moeders die zwanger bleven, kregen er twee een miskraam. Uiteindelijk kwamen Zhong Zhong en Hua Hua gezond en wel ter wereld als eerste uit niet-embryonale cellen gekloonde primaten.
Hoewel de aapjes die nu door de Chinese kraamkamer klauteren een wetenschappelijk doorbraak belichamen, zijn ze zeker niet de eerste zoogdieren die door hun ongebruikelijke verwekking de voorpagina’s haalden.
Herman, superster uit Lelystad
De Flevolandse stier Herman (1990-2004) niet het resultaat was van klonen, maar zijn geboorte bracht heel wat teweeg. Herman was transgeen, als eerste stier ter wereld. Bij zijn totstandkoming werd gebruikgemaakt van genetische manipulatie: in zijn DNA werd een stukje menselijk DNA ingebouwd, in de hoop dat de melk van zijn vrouwelijke nakomelingen het ontstekingsremmende eiwit lactoferinne zou bevatten.
Het experiment slaagde ten dele. Herman kreeg niet minder dan 55 nakomelingen, maar het lactoferinne-gehalte in de melk van zijn dochters bleek nauwelijks hoger dan normaal. Aan Hermans bewogen leven kwam na dertien jaar een eind als gevolg van artrose. Na zijn dood werd Herman opgezet en sindsdien is hij te bezichtigen in het Leidse museum Naturalis.
Dolly, de baanbrekende ooi uit Schotland
Het Schotse schaap Dolly (1996-2003) was van een andere orde. De naar zangeres Dolly Parton vernoemde ooi ging de geschiedenis in als eerste kloon van een volwassen zoogdier. Haar geboorte gold als revolutionair omdat ze het bewijs vormde dat gespecialiseerde cellen nieuwe functies kunnen aannemen. Sinds Dolly staat vast dat cellen uit bijvoorbeeld de lever of de uier kunnen dienen als oorsprong van een geheel nieuw dier.
Erg oud werd Dolly niet. Een longontsteking in combinatie met artritis bezorgden haar op zesjarige leeftijd zo veel ongemak dat de dierenarts haar liet inslapen. Wetenschappers zijn verdeeld over de vraag of haar ziektebeeld in verband stond met haar onalledaagse verwekking.
Wat volgt? De gekloonde mens?
Na Dolly schoot het klonen van zoogdieren in een volgende versnelling; inmiddels zijn er gekloonde muizen, lammeren en biggetjes ter wereld gekomen. En in 2001 was er CC, een afkorting van CopyCat. Deze in Texas geboren, en naar het schijnt nog altijd in redelijke gezondheid levende poes geldt als het eerste gekloonde huisdier.
In wetenschappelijke zin ligt het voor de hand om de kloon-aapjes in China te zien als opmaat naar de ultieme stap, het klonen van mensen. Genetisch zijn de overeenkomsten tussen mens en aap immers groot.
Maar nog afgezien van de principiële bezwaren die het klonen van mensen met zich meebrengt, zijn er serieuze praktische obstakels. De methode waarmee Zhong Zhong en Hua Hua zijn gecreëerd, had niet gewerkt met volwassen of adolescente apen als basismateriaal. Bovendien haasten de Chinese wetenschappers zich te zeggen dat, zelfs al zou de techniek het mogelijk maken, het klonen van mensen niet op het to do-lijstje staat. Dat ethische ijs is zo glad dat geen serieus instituut zich er voorlopig op waagt.
De individuen die dat wel doen, bevinden zich veelal in schimmige uithoeken van de medische wereld. Zo meldde in 2002 de Italiaanse arts Severino Antinori dat hij drie menselijke baby’s had gekloond. Het waarheidsgehalte van zijn bewering werd nooit helemaal duidelijk, maar dat Antinori in 2016 werd opgepakt na ondeugdelijke praktijken in zijn kliniek, maakte zijn verhaal er niet plausibeler op.