Altijd alles weten over onze hartslag, bloeddruk en ademhaling – worden we daar gelukkiger van? Soms is juist het niet-weten de voedingsbodem voor durf en enthousiasme.
Meten is weten! Deze gedachte werd de norm, en de norm werd bijgeloof. Niet alles wat je weet, zal leiden tot groei van kennis. Het is ook maar de vraag wat ‘meten’ precies betekent in een specifieke situatie.
Juristen hebben altijd een moeizame relatie gehad met het begrip meten. Want wat moeten ze precies meten? Hoogleraar Willem van Boom wist een zaal vol juristen op de kast te jagen door – terecht – de nadruk te leggen op het belang en de complexiteit van meten.
Dat deed hij in zijn oratie bij de aanvaarding van zijn benoeming als hoogleraar burgerlijk recht in Leiden.
Tegeltjeswijsheden
‘Door meten tot weten’ was de titel van de oratie. Van Boom stelt een provocatieve vraag. Hij gaat er terecht van uit dat juristen zich vooral bezighouden met taal, tekst, systematisering, logische argumentatie, overtuiging: ‘Zij postuleren normen, debiteren tegeltjeswijsheden, argumenteren met verwijzing naar rechtssysteem, wet, rechtspraak, literatuur; maar zelden zie je ze meten of verwijzen naar systematische waarneming.’
Van Boom wil de academische juristen eraan herinneren dat ze niet alleen rechtsgeleerden, maar ook rechtswetenschappers zijn. De een klinkt dit als muziek in de oren, voor de ander is dat vloeken in de kerk. Mijn tegeltjeswijsheid voor vandaag luidt: geen groei van de wetenschap zonder vloeken in de eigen kerk.
Provocatie
‘Door meten tot weten’ is een mooie titel. Er is in dit tijdperk nog een ander type provocatie nodig. Waarom zoveel weten en niet vooral niet-weten? Anders gezegd: hoeveel weten kunnen we verdragen?
Dit thema komt aan bod in het laatste nummer van maandblad Juist. We blijken angstaanjagend veel over onszelf te kunnen weten en meten.
In Juist wordt u bijgepraat over wat u kunt of zou moeten weten. Zelf schrijf ik een essay over de vraag op grond waarvan volgens radicale moslims cartoonisten en anderen die Mohammed afbeelden, moeten worden gedood.
Hartslag
Nuttig om te lezen – dan weet u waarom intellectuelen worden gedood. Ik betwijfel of u van dit weten erg vrolijk wordt. Hier valt niets te meten, maar wel te weten.
In ‘Zo word je je eigen lijfarts’ beschrijft Arnoud Groot de technologische mogelijkheden tot kennis van je eigen lichaam. Het is een prachtig technologie-essay, opgemaakt volgens de mooie vormgeving van Juist.
De moderne technologie levert ons thermometers die in een paar seconden gegevens kunnen verstrekken over ons lichaam: bloeddruk, stress- en bloedzuurstofmeter, luchtkwaliteit, hartslag et cetera.
Star Trek
Terecht verwijst Groot in zijn essay naar de sciencefiction-serie Star Trek en haar opvolgers: de wetenschap is bezig om de attributen van het medische team het de serie werkelijkheid te maken.
Bedrijven als Apple, Philips, Samsung en Google zijn pioniers op het gebied van dataverzameling, biologische menselijke data welteverstaan. Zo kun je door de Scanadu tegen het hoofd te houden, bloeddruk, hartslag, temperatuur en bloedzuurstofgehalte meten. Het ziet er heel grappig uit.
Ook baby’s zullen niet meer kunnen ontsnappen aan onze controle. Mimo, een rompertje met ingebouwde sensoren, kan de ademhaling en de slaapactiviteiten van baby’s monitoren. Nu nog een Mimo voor onze bejaarden, dan zijn we helemaal klaar.
Infiltreren
Het positieve aspect van deze ontwikkeling is dat er een machtsbalans kan ontstaan tussen arts en patiënt. De patiënt weet vaak eerder dan de arts precies wat met hem of haar aan de hand is.
De volgende generaties apps kunnen iemand reeds op basis van het medische dossier doeltreffende adviezen geven. Deze ontwikkeling is privacygevoelig en gevaarlijk. Iemand die in uw systeem kan infiltreren, kan de data manipuleren. En dat kan zeer schadelijk zijn. Wat de booming business wordt, is cyber security.
Hier ligt geld en toekomstige economische groei. Immers alles in de cyberspace behoeft enige beveiliging.
Gezonde mensen
Terecht constateert Groot dat door alle data van al die sensoren en apps een ongekend stuwmeer aan gezondheidsdata ontstaat. Willen we echt continu, zonder bijzondere reden, onze hartslag in de gaten houden?
Eigenlijk wordt ervan uitgegaan dat we heel gelukkig worden als we door een enorme hoeveelheid gezondheidsdata de processen in ons lichaam kunnen monitoren. Ik betwijfel zeer of we daar gelukkig van worden. Hier heb ik het niet over patiënten, maar over gezonde mensen.
Gelukzalig
De permanente zorg om het lichaam kan leiden tot depressie. We moeten dan continu de vraag beantwoorden: waarom klopt mijn hart rustiger of onrustiger dan gisteren?
Niet-meten en niet-weten is voor de mens even belangrijk als weten. Niet-weten is immers ook een bron voor enthousiasme, durf, en de mogelijkheid van een voortdurend nieuw begin. Het weten is eindig, het niet-weten is oneindig.
Het recht om niet te weten en niet te meten. De wil tot niet-weten kan ook gelukzalig zijn.