De feiten: Nieuwe serie over grensoverschrijdend gedrag raakt open zenuw in de samenleving
Bronnen: Videoland, NRCDe nieuwe dramaserie van Videoland heeft een wat kinderachtige titel: De F*ckelteit. Toch is het een serieuze productie, met glansrollen voor Julia Akkermans, die de rol speelt van jonge, succesvolle arbeidsrechtadvocaat die in haar studietijd een affaire had met haar hoogleraar.
Met name Fedja van Huêt schittert, in de rol van die prof aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam die zich manipulatief, maniakaal en seksistisch gedroeg tegenover collega’s en studenten.
Op wie is De F*ckelteit gebaseerd?
De zesdelige serie is overduidelijk gebaseerd op het verhaal van Ronald Beltzer, de hoogleraar die in 2018 vertrok na klachten over grensoverschrijdend gedrag jegens studenten en collega’s.
De zaak kwam aan het rollen toen NRC er in 2019 een Tegel-winnend artikel over schreef. Daarmee vergeleken lijkt de serie sterk gedramatiseerd. Dat komt wel de spanning ten goede, maar niet de nuance.
EW’s visie: De F*ckelteit is eenzijdig en mist een belangrijk punt
Door: Redacteur Rechtsstaat Geerten WalingEen vraag waarmee de kijker achterblijft, is een vraag die breed leeft in de samenleving sinds de opkomst van de #MeToo-beweging en de steeds grotere afkeer van ‘grensoverschrijdend gedrag’. Namelijk: wie heeft er schuld als iemand in een machtspositie diens boekje te buiten gaat?
De hoogleraar in kwestie treft blaam, uiteraard. Maar hebben ook de studentes die meegingen met zijn geflirt, of die zelf flirtten (al dan niet met als doel ‘een nacht voor een 8’ te behalen), niet een eigen verantwoordelijkheid?
Zijn zij louter slachtoffer van een ‘seksueel roofdier’, of ligt het ingewikkelder? En de omgeving – de vakgroep, de faculteit, de universiteit – die jarenlang heeft weggekeken van dit overduidelijk zorgwekkende gedrag, wat valt die te verwijten?
De F*ckelteit belicht alleen de schuld van de hoogleraar
Dat de serie op meeslepende wijze het licht schijnt op zo’n actuele kwestie, is een belangrijke meerwaarde. Dat daarbij een bestaande zaak sterk wordt gedramatiseerd (tot een brute verkrachtingsscène aan toe) is vanuit artistiek oogpunt te billijken.
Wel teleurstellend is het dat de serie te eenzijdig de schuld van de hoogleraar belicht. Diens ‘slachtoffers’, die aarzelen om zelf hun verantwoordelijkheid te nemen, komen te gemakkelijk daarmee weg.
Ook blijft onduidelijk wat de academische omgeving nu precies heeft geleerd, behalve dat de betreffende hoogleraar uiteindelijk – pas als de pers vervelende vragen begint te stellen – wordt onderzocht door een extern bureau.
Op basis van geanonimiseerde verklaringen van collega’s en studenten wordt hij gedwongen zijn positie op te geven. Vooral het krantenartikel brengt zijn reputatie ernstige schade toe. Of dat terecht is, blijft – zoals in veel van dit soort zaken – een persoonlijke afweging.
Serie gaat voorbij aan rol externe ‘onderzoekscommissies’
Extra jammer is het daarom dat de serie helemaal niet ingaat op de rol van de externe ‘onderzoekscommissie’, die alleen zijdelings in beeld komt. In het werkelijke geval van de UvA betrof dit een delegatie van integriteitsbureau Bezemer & Schubad.
Onlangs deed EW uitvoerig onderzoek naar dit bedrijf, dat al sinds 1992 bestaat. De conclusie: deze zelfverklaarde ‘marktleider’ van het integriteitsonderzoek gaat zelf lang niet altijd eerlijk, deskundig en onafhankelijk te werk.
En in algemene zin geldt voor dit soort onderzoek – naar de integriteit van een personeelslid of de algemene cultuur op de werkvloer – dat er veel onduidelijkheid is over de concrete vraag, de opzet, de uitvoering en de conclusies.
Vanwege privacyredenen blijven klagers en andere getuigen anoniem, en worden soms hun verklaringen zelfs helemaal afgeschermd voor de beklaagde – en zeker voor de buitenwereld. Als de opdrachtgever (in dit geval de UvA) al conclusies, of soms slechts een samenvatting daarvan, naar buiten brengt, dan is op basis daarvan niet te beoordelen of de onderzoekers eerlijk, deskundig en onafhankelijk te werk zijn gegaan.
Ongeacht het mogelijk (ernstig) verwijtbare gedrag van zo’n hoogleraar, zou die kafkaëske situatie best beter belicht mogen worden. Voor zo’n mooie dramaserie als De F*ckelteit is dat een gemiste kans.