Het demissionaire kabinet hoopt met een minimaal pakket aan maatregelen net genoeg te doen om het tij te keren, en sorteert alvast voor op stappen die vooral ongevaccineerden gaan voelen, schrijft Bram Hahn.
Demissionair premier Mark Rutte (VVD) liet in de inleiding van zijn persconferentie duidelijk merken dat de kritiek was doorgedrongen. Nadrukkelijk benoemde hij dat de nieuwe maatregelen zijn gebaseerd op de adviezen van het Outbreak Management Team, maar ook van het Centraal Planbureau, gedragsdeskundigen en communicatie-adviseurs. Om maar meteen duidelijk te maken: we luisteren niet alleen naar virologen.
Meer van Bram Hahn over dit onderwerp: Kabinet is steeds te laat in strijd tegen coronavirus
Daarnaast leek zowel Rutte als demissionair minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) zich zeer bewust van hun moeilijke taak om draagvlak te creëren bij zoveel mogelijk Nederlanders voor opnieuw een trap op de rem. Want de moeilijke boodschap was eigenlijk: oeps, sorry, we zijn eind september toch weer iets te hard van stapel gelopen met versoepelen, maar laten we alsjeblieft met zijn allen de schouders eronder zetten.
Kijk hier de persconferentie terug (tekst gaat verder onder de video):
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Minder IC-patiënten dan in oktober 2020, toch kraakt de zorg
De situatie: het aantal besmettingen liep de afgelopen twee weken weer razendsnel op, doordat burgers op het werk, in familiekring, op de sportclub en in de horeca weer veel massaler en dichter op elkaar zitten, terwijl de weersomstandigheden juist in het voordeel van het virus zijn. Een virus dat niet grillig is, zoals De Jonge graag zegt, maar juist behoorlijk voorspelbaar.
Het aantal positieve tests stijgt alweer een maand, het dagelijkse aantal nieuwe coronagevallen zit tegen de 8.000 en het percentage positieve tests is ruim 19 procent. Er liggen ruim duizend mensen met corona in het ziekenhuis, en op de IC’s zijn 240 bedden bezet door COVID-19-patiënten. Veel minder dan vorig jaar oktober toen er 600 IC-bedden bezet waren, maar toch piept en kraakt het in de ziekenhuizen.
Cijfers zullen nog wel even doorstijgen
De verhouding tussen het aantal positieve tests en de toeloop in de ziekenhuizen en op de intensive care is niet meer dezelfde als voor de vaccinatiecampagne, maar verloopt nog wel volgens hetzelfde patroon: de stijging in besmettingen van de afgelopen weken vertaalt zich in ziekenhuisopnames met een vertraging van 10 à 14 dagen.
Lees ook dit coververhaal: Zijn er echt meer IC-bedden nodig?
Oftewel: de maatregelen die deze week ingaan, zullen niet voorkomen dat het aantal patiënten in de ziekenhuizen en op de IC’s nog dagenlang zal blijven stijgen. Die maatregelen bestaan uit een vrij beperkt pakket van uitbreiding van bestaande of onlangs opgeschorte regels, waarbij het werkelijk de vraag is waarom daar zo lang mee moest worden gewacht. Er was echt geen nieuw OMT-advies nodig om begin oktober al te concluderen dat ingrijpen nodig was.
Terug van weggeweest: 1,5 meter, thuiswerken, mondkapjes
Ten eerste keert de 1,5 meter terug als basisregel. Ook werd nog eens dringend geadviseerd geen handen te schudden of te knuffelen. Niet leuk, maar uiterst effectief en eenvoudig uit te voeren.
Ook wordt het thuiswerkadvies weer aangescherpt. Werk minstens de helft van de werktijd thuis, is het devies. Ook logisch omdat het een effectieve manier is om de kans op overdracht van het virus te verminderen. Al moet daar meteen bij worden gezegd dat heel veel mensen beroepen hebben waarin thuiswerken geen optie is.
Mondkapjes worden weer verplicht op meer plekken, zoals op stations en bij contactberoepen als kappers. Het is onduidelijk wat daarvan kan worden verwacht, maar dit is er één in de reeks baat het niet, dan schaadt het niet. Mond-neus-maskers kunnen het virus tegenhouden in situaties waarin mensen in een kleine ruimte langere tijd bijeen zijn, maar dat geldt vooral voor zogeheten FFP2-maskers. Die zijn in Duitsland verplicht, terwijl in Nederland elk lapje is toegestaan.
Krakkemikkig coronapaspoort wordt breder ingezet
Het coronatoegangsbewijs zal op meer plekken vereist zijn, zoals terrassen van horeca, sportcomplexen, cultuurlocaties, doorstroomlocaties, enzovoort. Dat kan een beetje helpen, maar de coronapas is allesbehalve waterdicht. Na het Amsterdam Dance Event, bezocht door 300.000 bezoekers die een QR-code moesten tonen, bleken ruim 1.000 bezoekers te zijn besmet. Dat lijkt niet veel, maar is wel meer dan de maximaal 150 besmettingen die als een aanvaardbaar en te verwachten risico werden ingeschat in deze omstandigheden.
Lees ook dit commentaar van Bram Hahn terug: Gemankeerd coronapaspoort gaat te ver
Waaraan dat ligt, is niet geheel duidelijk. Mogelijk waren er toch besmette mensen onder degenen met een groen vinkje, mogelijk is er gefraudeerd met QR-codes. In elk geval is duidelijk dat de coronapas geen ideaal instrument is. Eigenlijk kun je alleen zekerheid bieden door iedereen te testen, maar dat ziet bijna niemand zitten.
Wet in de maak voor bredere inzet van QR-code
Niettemin sorteert het demissionair kabinet voor op een veel bredere toepassing van de QR-code op veel meer plekken. Daar lijkt dan ook iets anders mee te spelen dan alleen het voorkomen van besmettingen, namelijk de druk opvoeren op ongevaccineerden om toch een prik te halen.
Er wordt gewerkt aan een wetsvoorstel dat het mogelijk moet maken om het coronatoegangsbewijs op veel meer plekken in te voeren. De gedachte is dat dat kan gaan gelden in niet-essentiële winkels, het hoger onderwijs en de zorg. Het zou voor werkgevers mogelijk moeten zijn om de QR-code verplicht te stellen voor personeel, klanten en bezoekers. Dat betekent dat het voor mensen zonder vaccin moeilijker wordt om hoger onderwijs te volgen of te werken, of naar de winkel of op bezoek in het ziekenhuis te gaan.
Druk op ongevaccineerden wordt opgevoerd
Daarmee zul je de geharnaste tegenstanders van vaccins vermoedelijk nog steeds niet overtuigen, maar wellicht wel degenen die nu nog twijfelen, geen zin hebben of gewoon uit gemakzucht nog geen prik hebben gehaald.
Lees ook dit commentaar van Marieke ten Katen: Beschuldigende vinger naar ongevaccineerden is te makkelijk
Deze maatregel zou pas in beeld komen als de cijfers over tien dagen, op 12 november, geen verbetering vertonen. Maar eigenlijk kun je nu al voorspellen dat de cijfers tegen die tijd op zijn best een gemengd beeld kunnen laten zien. Mogelijk daalt het aantal positieve tests na komend weekeinde, maar dat is echt gissen en zal in elk geval niet te danken zijn aan de maatregelen die vanaf zaterdag aanstaande ingaan. De afgelopen twee weken was het ook herfstvakantie, wat de cijfers mogelijk nog wat heeft gedrukt. Daarbij is het zo goed als zeker dat de meest zorgwekkende indicatoren, namelijk het aantal opnames in het ziekenhuis en op de IC, tot 12 november zullen doorstijgen.
Uit beeld verdwenen: routekaarten en perspectief
Tot slot, wat ontbrak tijdens de persconferentie was een blik in de toekomst. Bij vorige persconferenties is de ene na de andere routekaart gepresenteerd, die vervolgens stuk voor stuk bij het grofvuil konden (zie dit treurigstemmende overzichtje). Dit keer ontbrak een vergezicht en is er nauwelijks sprake van ‘perspectief’.
Die term klonk begin 2021 steeds luider toen burgers en bedrijven zich afvroegen wat het uiteindelijke doel was van de lockdown en zal zich nu ook weer gaan opdringen. Want als ook een vaccinatiegraad van 85 of 90 procent niet volstaat, rijst de vraag: wanneer kunnen we dan wel terug naar het oude normaal?