Minister Ronald Plasterk (PvdA) van Binnenlandse Zaken is niet zeker van de geldigheid van de 427.000 handtekeningen die zijn opgehaald voor het Oekraïne-referendum. Dat blijkt uit een brief van Plasterk aan advocaat Christiaan Alberdingk Thijm, die daarover een WOB-verzoek indiende.
De brief is in handen van RTL Nieuws. Volgens Plasterk zijn de handtekeningen, die werden opgehaald via de actie van GeenPeil, niet gecontroleerd op echtheid.
Frauderisico
Bij het controleproces is alleen gekeken of de naam, het adres en de geboortedatum op de verklaringen toebehoren aan personen die ook geregistreerd staan als kiesgerechtigden. Of die mensen ook degenen zijn geweest die hebben getekend, is volgens Plasterk niet gecheckt.
Volgens Plasterk ‘kleven er risico’s op fraude’ aan deze methode, en daarom wil hij het indienen van referendumverzoeken evalueren. Plasterk zegt overigens niet dat er daadwerkelijk fraude is gepleegd bij het Oekraïne-referendum, maar concludeert alleen dat het zou kunnen.
Diverse partijen reageren geschrokken op de uitspraken van Plasterk. ‘Ik had dit eerder willen weten en neem dit hoog op,’ zegt D66-Kamerlid Kees Verhoeven. ‘Dit roept de vraag op of al die handtekeningen wel echt waren en of het referendum wel had mogen worden gehouden.’
CDA wil dat het toetsen van handtekeningen wordt verankerd in de referendumwet. ‘Wij zijn tegen referenda. Als je het dan toch doet, is het belangrijk dat de handtekeningen van verzoekers worden getoetst,’ zegt Kamerlid Mustafa Ahmaouch.
Aanvraag moest laagdrempelig zijn
Bart Nijman, GeenPeil-leider en een van de initiatiefnemers van het referendum, zegt dat ze zich aan de regels hebben gehouden, en wijst naar Plasterk. ‘Het is Plasterks eigen schuld dat deze lacune is ontstaan.’ Volgens Nijman zijn alle handtekeningen ‘eerlijk’ verzameld, met instemming van het ministerie en de Kiesraad.
Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken was het overigens de wens van de PvdA, D66 en GroenLinks om het indienen van de verzoeken zo laagdrempelig mogelijk te houden.
De Kiesraad had vorig jaar al twijfels over de controle van de verzoeken, en stelde voor om in de toekomst ondersteuningsverklaringen te laten indienen via een door de overheid ontwikkelde applicatie. Die zou dan met DigiD kunnen worden ondertekend in plaats van met een geprinte handtekening.
Om een raadgevend referendum aan te vragen, zijn eerst 10.000 handtekeningen nodig en daarna nog eens 300.000 handtekeningen. Indieners hebben zes weken de tijd om die bij elkaar te krijgen.
In het geval van GeenPeil werd er hevig campagne voor gevoerd, en wisten de initiatiefnemers uiteindelijk 427.000 handtekeningen te verzamelen.
Het is nu niet meer mogelijk om de handtekeningen voor de aanvraag van het Oekraïne-referendum nog te controleren op echtheid. Ze zijn al vernietigd. De uitslag is niet terug te draaien.