Het eerste landelijke lijsttrekkersdebat wordt gehouden op Radio 1. Alle grote partijen zijn aanwezig, met uitzondering van de PVV.
De lijsttrekkers nemen het tegen elkaar op in drie rondes met telkens drie deelnemers. Premier Mark Rutte (VVD), SP-leider Emile Roemer en SGP-voorman Kees van der Staaij trappen af. Daarna mogen CDA-leider Sybrand Buma, D66-leider Alexander Pechtold en Gert-Jan Segers van de ChristenUnie met elkaar in debat.
PvdA-leider Lodewijk Asscher, Jesse Klaver (GroenLinks) en Henk Krol van de 50Plus-partij sluiten af. Naast PVV-leider Geert Wilders, haakte ook Marianne Thieme van Partij van de Dieren af. Dat liet zij donderdag weten.
De drie debatgroepen krijgen elk 3 stellingen. In totaal is er per minidebat 21 minuten de tijd.
Ronde 1: Rutte, Roemer en Van der Staaij
Met het VVD-standpunt ‘100.000 banen vernietigen is niet sociaal’ gaat het debat van start. Emile Roemer (SP) en Kees van der Staaij (SGP) zijn het er mee eens. Rutte neemt het woord. Hij wil de koopkracht verbeteren en verwijt Roemer dat SP-beleid het tegenovergestelde gaat bereiken. Roemer gaat er flink tegenin. ‘Ons begrotingsoverschot is volgens het CPB’ beter. Het beleid van Rutte en zijn kabinet heeft Nederland structureel schade opgeleverd. Het was asociaal,’ aldus een gepikeerde Roemer.
Van der Staaij is het niet met Roemer eens dat het huidige kabinet banen heeft vernietigd. Hij vindt het wel een pijnpunt dat er een groot verschil in belastingdruk is tussen één- en tweeverdieners. Volgens hem lossen de SP noch de VVD dat probleem op. De SP twittert vurig mee met het debat.
Wie creëert er nou banen, @MinPres? De werkloosheid daalt bij ons harder dan bij de VVD. #radio1debat pic.twitter.com/ErWJl8mpMk
— SP (@SPnl) February 24, 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Ook de VVD gebruikt Twitter om gelijktijdig uit te halen naar de SP.
*KUCH* @SPnl #radio1debat https://t.co/Py3QTzkheY
— VVD (@VVD) 24 februari 2017
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De tweede stelling komt van de SP: AOW naar 65 jaar is beter voor oud en jong. De VVD en de SGP zijn het er niet mee eens. Ook hier hakken Roemer en Rutte flink op elkaar in. Volgens Roemer krijgen jongeren meer kansen op arbeidsmarkt als ouderen eerder uitstromen. Ook zegt hij dat het respectvoller voor ouderen is. Hij noemt het waanzin dat ouderen langer moeten doorwerken terwijl ze nu al amper aan een baan kunnen komen.
Rutte reageert: ‘ik snap dat het zielig is voor ouderen die zich op 65 jaar hadden verheugd. Maar het is simpelweg onvermijdelijk dat we de AOW-leeftijd stap voor stap verhogen. Anders wordt het onbetaalbaar. Als je de leeftijd terugdraait, heb je 12 miljard nodig.’ Ook Van der Staaij vindt het niet te betalen.
De derde stelling gaat over de krijgsmacht: De Krijgsmacht is volledig kaalgeplukt we moeten binnen 10 jaar naar de NAVO-norm van 2%. Dit is de stelling van de SGP. Roemer en Rutte zijn het oneens.
Volgens Van der Staaij moet er 5 miljard extra naar Defensie om aan de NAVO-norm te kunnen voldoen. Volgens hem kan het niet waar zijn dat we niets investeren in een krijgsmacht die er bar en boos voor staat. ‘Militairen moeten nu via Marktplaats hun schoenen bestellen’. Eerder gaf ook het CDA aan meer geld in Defensie te willen steken.
Rutte vindt het ‘een tikje populistisch’ van Van der Staaij: ‘Het moet omhoog en je ziet dat een paar partijen dat willen. De vraag is of de NAVO-norm wel het doel is.’
Hij zegt: ‘Op de langere termijn moeten we naar de NAVO-norm. De vraag is alleen: hoe ga je verstandig het geld uitgeven.’
De SP maakt hele andere keuzes, zegt Roemer. ‘Mensen zijn bezorgd over terrorisme. Wij investeren in de binnenlandse veiligheidsketen. De marechaussee, de wijkagenten. Stop nou eens met bezuinigen op ons leger en dat nog steeds dezelfde taken te geven.’ Roemer wil geen ‘oorlogsindustrie’.
Van der Staaij: ‘Het terrorisme hier kunnen we alleen maar het hoofd bieden als we ook bereid zijn verder van huis aan missies mee te doen.’
Volgens Roemer heeft ‘agressieve interventiepolitiek’ de afgelopen jaren niet geleid tot het vestigen van westerse democratieën in het Midden-Oosten. Rutte reageert: ‘Je kunt niet Nederland veilig houden zonder met de Nederlandse krijgsmacht IS en Al Qaeda te bestrijden.’
Ronde 2: Pechtold, Buma en Segers
CDA-leider Sybrand Buma komt met de eerste stelling: ‘Er moet een dienstplicht komen.’ Segers van de ChristenUnie is het daarmee eens. D66-leider Pechtold niet.
Volgens Buma ziet het merendeel van mensen ‘het gebrek aan normen en waarden als het grootste probleem van dit moment’. Wij willen dat drastisch veranderen, met de dienstplicht. Iedere jongere, of je nu Roderik of Ahmed heet, gaat hetzelfde doen. Werken voor een ander en niet voor jezelf.’
Praat mee:
Tijd voor een maatschappelijke dienstplicht
Er volgt een discussie over jongeren en normen en waarden. Pechtold vindt het een ‘raar idee’: ‘Je zegt dus tegen alle jongeren dat ze geen fatsoen hebben en tegen ouders dat ze hun opvoeding hebben laten falen.’
Buma herhaalt nog maar eens dat ’90 procent van de Nederlanders’ het met hem eens is. Pechtold reageert: ‘Laten we niet doen alsof alle jongeren in Nederland niet deugen. Ik snap nu wel waarom zo weinig jongeren op het CDA stemmen.’
Buma benadrukt dat het niet alleen om jongeren met een migrantenachtergrond gaat, maar ook om ‘die jongen uit Wassenaar die misschien chirurg wordt’. Alle jongeren moeten volgens hem normen en waarden worden bijgebracht.
De volgende stelling komt van D66: ‘We hebben meer Europa nodig door onder meer Trump en Poetin.’ Segers en Buma zijn het er niet mee eens.
Segers haalt hard uit naar de pro-Europese houding van Pechtold: ‘Europese samenwerking is een zege, maar Pechtold heeft een andere agenda. Hij wil een Verenigde Staten van Europa, een federatie. Maar als je te hard holt, raken we straks alles kwijt.’
Pechtold vindt deze houding ‘naïef’. ‘Kijk naar Poetin of Erdogan, die buurman ontwikkelt zich onderhand tot dictator. Ik ben het met Buma en Segers eens dat mijn Europa ook niet het Europa van de regeltjes en bureaucratie is.’
Stelling drie komt van ChristenUnie: We moeten werk maken van waardig oud worden, niet bij hulp van zelfdoding. De standpunten van de anderen zijn voorspelbaar: Buma is het met hem eens, Pechtold niet. D66 vindt juist dat de overheid hulp bij zelfdoding mogelijk moet maken.
Segers wil juist inzetten op meer zorg voor ouderen. ‘We gaan eerst de pil faciliteren waarmee mensen een einde aan het leven maken, en daarna pas dat ouderen weer mee kunnen doen in de samenleving. Daar zijn wij tegen.’
Volgens Pechtold is het een kwestie van ‘en-en’. Hij wil ook goede zorg, maar zelfs dan blijft er een kleine categorie mensen die het leven voltooid acht. ‘Daarin moet men op een waardige manier worden begeleid. Naast waardig oud worden is er ook waardig sterven,’ aldus Pechtold.
Ronde 3: Asscher, Klaver en Krol
Het begint met een stelling van PvdA: ‘Goed werk in Nederland vraagt om meer scholing en minder arbeidsmigratie’. Niet heel spannend, want Klaver en Krol zijn het met hem eens. Asscher opende eerder al de aanval op te veel arbeidsmigratie, vooral binnen de EU.
De tweede stelling komt van GroenLinks: de missie van het volgende kabinet moet zijn om tegenstellingen in het land tegen te gaan, een stelling waar – vanwege de formulering – geen van de aanwezigen het oneens over kan zijn.
Klaver wil een progressief kabinet zonder de VVD. Volgens Asscher is er ‘iets aan de hand in de samenleving’. Tegenstellingen tussen allochtoon en autochtoon, maar ook tussen jong en oud. Krol draagt daar volgens hem aan bij.
Klaver grijpt zijn kans aan om Asscher opnieuw om samenwerking te vragen. Hij reikt hem letterlijk de hand. Dat wordt meermaals benoemd. Asscher lijkt Klaver niet meteen de hand te reiken. Hij lijkt de VVD toch niet helemaal uit te willen sluiten als coalitiegenoot. Klaver vraagt Asscher nogmaals of de PvdA met GroenLinks samen wil werken om een rechts kabinet te voorkomen. Asscher zegt dat te willen, maar dat hij van GroenLinks nog niet genoeg hoogte krijgt. Hij verwijt Klaver Stratego te spelen. Het is zijn taak om de verschillen tussen de partijen uiteen te zetten.
Overigens schudden Klaver en Asscher elkaar nu wel de hand. Henk Krol maakt direct een grap: ik voel me net een ambtenaar van de burgerlijke stand.
De derde en laatste stelling is van Krol, en is opnieuw voorspelbaar: De AOW-leeftijd moet terug naar 65, een stelling waar zowel Asscher als Klaver het niet mee eens zijn. Krol zegt het keurig in berekeningen te hebben weergegeven hoe dat moet. ‘Op welke dag?’ grapt Asscher.
Bij de berekeningen van Krol worden consequent vraagtekens gezet. ‘We moeten beginnen met het vaststellen dat het bedrag dat iedereen beweert veel lager is dan anderen beweren. In het eerste jaar is het bijna niets en het loopt op tot ongeveer 3 miljard,’ herhaalt Krol weer.
Er wordt afgesloten met een slotvraag: welke partij zou u meenemen naar de formatietafel? Krol zegt SP, vanwege de AOW-leeftijd. Asscher kiest voor GroenLinks, maar Klaver kiest juist voor Roemer. Buma wil zich niet committeren. Van der Staaij kiest voor CDA en ChristenUnie. Rutte kiest voor D66 en CDA. Pechtold zegt: ‘U vraagt naar de toekomst, maar ik kijk naar het recente verleden. D66 kan goed samenwerken, zelfs met de SP.’ Verder committeert ook hij zich niet.