Een recordaantal van elf potentiële regeringspartijen zit na de verkiezingen van volgende week in de Tweede Kamer. De kabinetsformatie wordt razend ingewikkeld. De meest voor de hand liggende coalitie – VVD, CDA, D66 en PvdA – haalt volgens de laatste peilingen géén meerderheid.
Hoe kun je in deze verwarrende situatie toch slim stemmen? Dat wil zeggen: hoe breng je een stem uit die niet per se je favoriete politieke partij in de Tweede Kamer brengt, maar je favoriete kabinet aan de macht helpt?
Stem niet met je hart, maar met je hoofd. Het recordaantal partijen bezorgt de strategische kiezer echter veel rekenwerk. Soms moet hij ook een gokje wagen.
Volgens onderzoek redeneert ongeveer een derde deel van het electoraat – dus bijna drie miljoen kiezers – strategisch. Bij hun keuze kijken ze ook naar de kleur van toekomstige kabinetten. Afhankelijk van de omstandigheden, stemt 10 tot 15 procent van de kiezers op een partij die eigenlijk niet hun favoriet is. Ze wijken uit naar een bondgenoot om een kabinet van een bepaalde signatuur te bevorderen (en een ongewenste coalitie tegen te werken).
In de huidige verwarrende situatie met een keur aan potentiële regeringspartijen inventariseert Elsevier deze week de mogelijkheden van een ‘slimme stem’ aan de hand van veertien modelkiezers.
Verhaal van de week:
Een slimme stem uitbrengen: dit zijn de mogelijkheden
De PVV van Geert Wilders is door alle andere partijen behalve 50Plus uitgesloten van regeringssamenwerking. Wat moeten Henk en Ingrid doen? Ze willen Wilders stemmen, maar twijfelen of ze niet moeten uitwijken naar de VVD om een zo rechts mogelijke coalitie te krijgen. Maar gaat Mark Rutte (VVD) dan toch weer ‘over links’, dan zitten Henk en Ingrid straks misschien met een of andere regenboogcoalitie waarin GroenLinks en D66 een slap migratiebeleid afdwingen. Henk en Ingrid bevrijden zich uit dit dilemma met een uitstapje naar de SGP, de enige partij die onmisbaar is voor een conservatieve coalitie.
Zo zijn er allerlei twijfelaars tussen de diverse partijen. Wat te doen als je het pensioen wilt verdedigen? Wat als je de PvdA trouw wilt blijven, maar Jesse Klaver (GroenLinks) ziet opkomen als de nieuwe leider op links? Op welk moment moet een milieubewuste kiezer van GroenLinks naar D66 om voor Alexander Pechtold de deur naar ’t Torentje te openen?
Elsevier geeft concrete adviezen op basis van alle uitsluitingen en coalitievoorkeuren van de lijsttrekkers en op basis van wat mogelijk is volgens de laatste peilingen. Soms geldt wel: blijf opletten of partijen in de slotfase niet ineens wegzakken. De keuze voor een favoriete premier verschilt vaak van de keuze voor een favoriete regering. Anders gezegd: Pechtold als minister van Onderwijs in een gematigd rechtse regering of Pechtold als premier van een linkse ploeg? Wat heb je liever? Het woord is aan de strategische kiezer.