Opnieuw is dodenherdenkingsdag inzet van een maatschappelijk debat. Waar voorheen alleen oorlogsslachtoffers werden herdacht, moet er nu ook aandacht komen voor slachtoffers van de vluchtelingencrisis. Dat vindt althans Rikko Voorberg.
Rikko Voorberg is predikant en theoloog. Hij nam het initiatief om een aparte herdenking te organiseren op het Amsterdamse Rembrandtplein. De herdenking moet sober van karakter zijn, met papieren kruisjes, ter nagedachtenis aan vluchtelingen die onderweg naar Europa stierven.
‘Geen spandoeken’
‘Het wordt geen herdenking met spandoeken,’ zegt Voorberg tegen elsevier.nl. ‘Een herdenking vraagt om actie, door zelfreflectie. In de Tweede Wereldoorlog zijn er mensen gestorven voor de vrijheid. Om die vrijheid voor ons te kunnen waarborgen, zijn ze gestorven in onvrijheid.’
‘Op dit moment zie je dat vluchtelingen de gevaarlijke oversteek over de Middellandse Zee maken. Omdat ze diezelfde vrijheid willen als wij. Die vrijheid die wij nu hebben, lijken we maar moeilijk te kunnen delen. Dat frustreert mij.’
´Engagez-vous’
‘Ik werd geïnspireerd door het boek Engagez-vous van Stéphane Hessel (1917-2013), een verzetsstrijder die de Holocaust overleefde. In dat boek riep hij de jeugd op tot een nieuw verzet. Er is nieuwe strijd nodig voor onze waarden, zegt Voorberg. ‘Voor mij is de herdenking op 4 mei niet alleen historisch, maar ook een moment voor zelfreflectie.’
Het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI) laat weten bezwaar te hebben tegen de actie. ‘Het CIDI twijfelt niet aan de goede bedoelingen van Voorberg, maar vindt dat 4 mei bedoeld is voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog,’ zegt Paul van der Bas, voorzitter van de jongerenorganisatie van het CIDI.
‘Verkeerd moment’
‘Wat ons betreft heeft de heer Voorberg het verkeerde moment gekozen om een statement te maken,’ zegt Van der Bas. ‘De vluchtelingencrisis is een belangrijk thema, en het is schrijnend dat er dagelijks mensen sterven die de overtocht over de Middellandse Zee maken. Daar twijfelt niemand over. Maar het heeft weinig raakvlakken met de Tweede Wereldoorlog.’
Tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei is vaak ‘dit nooit meer’ te horen. Dat is voorbarig: de geschiedenis heeft helaas bewezen dat het laagje beschaving flinterdun is, schreef Arendo Joustra in 2016.
‘De afgelopen jaren zien we de tendens om bij 4 mei al het leed op één hoop te gooien. Dat is volgens het CIDI geen goede ontwikkeling. De Tweede Wereldoorlog heeft op ons land een impact gehad die uniek is. Nederland is na de oorlog voorgoed veranderd. De herdenking op 4 mei is een moment waarop men landelijk stilstaat bij één gebeurtenis. Als de migratiecrisis hierbij wordt gehaald, politiseer je de herdenking. Dat is onwenselijk.’
‘We twijfelen echter niet aan de goede bedoelingen van de actie. Maar 4 mei is niet de geschikte datum. Er zijn nog 364 andere dagen in het jaar.’