De omstreden vluchtelingenherdenking die donderdagavond op exact hetzelfde tijdstip als de officiële Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam zou worden gehouden, was velen een doorn in het oog. De herdenking heeft voor zo veel beroering gezorgd, dat de initiatiefnemers hebben besloten de actie af te blazen.
‘We hebben blijkbaar een open zenuw geraakt,’ schrijft Matthijs Jaspers, één van de organisatoren, in een open brief. ‘Omdat we nooit de bedoeling hebben gehad vanuit boze woorden van start te gaan met de herdenking, hebben we besloten ons initiatief te staken.’
Volgens Jaspers was de alternatieve herdenking een poging om een jongere generatie aan te spreken: ‘We wilden mensen de kans geven om een andere groep slachtoffers te herdenken en een jongere generatie bij de nationale Dodenherdenking te betrekken. Want wat is de zwarte bladzijde van deze tijd? De vluchtelingencrisis. Nu staan we vooral stil bij de slachtoffers van de inktzwarte bladzijde van de vorige generatie.’
Betekenis verwatert
De annulering komt na stevige kritiek van onder meer het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), het Comité 4 en 5 mei, en lokale en landelijke politici, en het feit dat de actie tot twee keer toe moest worden verplaatst op last van de gemeente.
Het was een initiatief van predikant Rikko Voorberg, die vindt dat er tijdens Dodenherdenking niet alleen aandacht moet zijn voor oorlogsslachtoffers, maar ook voor slachtoffers van de migratiecrisis.
Met drieduizend papieren kruizen wilde hij vluchtelingen herdenken die tijdens hun tocht naar Europa het leven lieten. Daarmee wil hij Nederland dwingen om tijdens de Dodenherdenking ook stil te staan bij de slachtoffers ‘die wij, bedoeld of onbedoeld, zelf maken’.
Het grootste kritiekpunt van tegenstanders is dat door het herdenken van vluchtelingen de betekenis van Dodenherdenking zou verwateren. ‘Wie alles herdenkt, herdenkt uiteindelijk niets,’ zei CIDI-voorzitter Hanna Luden al eerder. Veel politici reageerden geërgerd op de actie van Voorberg, en vroegen zich af waarom hij niet een ander moment in het jaar had kunnen kiezen.
De koppige predikant weigerde het evenement te verzetten. ‘Ik snap dat het CIDI meer focust op het concrete onderwijzen van de geschiedenis, maar de actualiteit is voor mij verbonden aan het doorgeven van vrijheid. Mensen die zich daar niet in kunnen vinden, kunnen om de herdenking heenlopen,’ aldus Voorberg. Het CIDI verzocht burgemeester Eberhard van der Laan eerder deze week om de bijeenkomst te verbieden, waarop hij Voorberg vroeg zijn herdenking naar een ander moment te verplaatsen. De herdenking werd al verplaatst van het Rembrandtplein naar de Nieuwmarkt, omdat de gemeente Amsterdam vreesde voor wanorde en verstoringen.
Omdat de jaarlijkse stille tocht van de officiële Dodenherdenking pal langs het Rembrandtplein loopt, kon die locatie gevoelig liggen en voor confrontaties zorgen, aldus de gemeente.
Leefbaar Amsterdam vindt actie ‘uitermate respectloos’
Leefbaar Amsterdam kondigde donderdag een protestactie aan tegen de vluchtelingenherdenking. Die partij vindt dat de Nieuwmarkt geen goede locatie is, omdat juist vanuit daar veel Joden werden weggevoerd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Ook het tijdstip stuitte de partij tegen de borst: ‘Uitermate respectloos naar nabestaanden van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog toe dat de herdenking op dezelfde dag moet. Waarom kan er geen andere dag gekozen worden,’ aldus Henk Bakker van Leefbaar Amsterdam in Het Parool. Bakker gaf aan dat het een ‘min of meer stil protest’ zou worden, uit respect voor de Dodenherdenking.
Donderdagochtend direct na de aankondiging van Leefbaar werd de herdenking opnieuw verplaatst, ditmaal van de Nieuwmarkt naar de Protestantse Diaconie Amsterdam. Hierop hebben de initiatiefnemers, die aangaven dat er slechts veertig mensen bij aanwezig zouden zijn, maar besloten de hele herdenking af te gelasten.