De twee Nederlandse militairen die juli vorig jaar omkwamen in Mali, zijn niet de enige slachtoffers van de ondeugdelijke Bulgaarse HE80 mortiergranaten. Ook in Afghanistan vielen doden door vroegtijdige ontploffingen van dit wapentuig.
Dit blijkt uit een reconstructie, die deze week wordt gepubliceerd in Elsevier Weekblad.
De Verenigde Staten deelden hierover in 2013 summiere informatie met de bondgenoten via een NAVO-database. Bij de Koninklijke Landmacht pikte niemand de vage waarschuwing op.
Propagandafilmpje van de Taliban
Op 2 juli 2013 legde de Amerikaanse legerfotograaf Hilda Clayton (22) – op missie in Afghanistan om instructie te geven – haar eigen dood vast tijdens mortiertraining van het Afghan National Army. Toen een HE80 granaat in de lanceerbuis ontplofte, drukte zij in een reflex nog een keer af. Clayton en vier Afghaanse militairen werden gedood. Elf anderen raakten zwaar gewond.
Op YouTube circuleert sinds mei 2013 een propagandafilmpje van de Taliban. Een islamitische strijder gebruikt een mortier die kennelijk op het regeringsleger of de westerse bondgenoten was buitgemaakt. De strijder gooit er granaten in, voortdurend ‘Allah Akbar’ roepend. De vierde granaat ontploft in de lanceerbuis. Het filmpje eindigt met een explosie.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Een militaire bron van Elsevier Weekblad zegt dat het ook hier vermoedelijk om dezelfde Bulgaarse HE80 granaten gaat. Een van de bijlagen bij het rapport ‘Mortierongeval in Mali’ van de Onderzoeksraad Voor Veiligheid meldt dit voorval met oorzaak en locatie ‘onbekend’.
Bulgaarse wapenfabriek
Na het ongeval in Mali wilden TNO en de Onderzoeksraad bij het Amerikaanse leger meer te weten komen over de explosie in Afghanistan waarbij Hilda Clayton stierf. Het ging – net als in Mali – om een ondeugdelijke HE80 granaat. De granaat is compatibel met de mortierbuis, maar het ontstekingsmechanisme is onbetrouwbaar. De Bulgaarse wapenfabriek fabriceert dit onderdeel volgens de Onderzoeksraad ‘op basis van ontwerptekeningen die ongeveer dertig jaar geleden zijn verkregen van de Sovjet-Unie’.
Toen Nederland in 2006 in allerijl granaten moest hebben voor de Afghanistan-missie; tevergeefs aanklopte in de Verenigde Staten en vervolgens via het Pentagon en wapenfabrikant General Dynamics terechtkwam in Bulgarije, meldden de Amerikanen ook al nadrukkelijk dat het Bulgaarse wapen ongecertificeerd was.
Duurder en veiliger ontstekingsmechanisme
General Dynamics adviseerde de Nederlandse defensieattaché in Washington een duurder en veiliger ontstekingsmechanisme voor de 37.000 Bulgaarse granaten die destijds werden gekocht. De Onderzoeksraad heeft in de archieven geen documentatie kunnen vinden waarom Nederland dan toch de goedkope variant koos: ‘Uitwisseling van technische informatie heeft aantoonbaar plaatsgevonden; de bijbehorende documenten zijn echter niet (meer) in de archieven aanwezig.’
Elsevier Weekblad trekt een parallel met een ongeval op 18 juli 1983: op het Schietkamp van de Artillerie in ’t Harde kwamen een beroepsofficier en zes dienstplichtige soldaten om het leven toen een mortiermijn AP NR 23 ontplofte. Negen dienstplichtige jongens raakten zwaar gewond. Door jarenlange slordigheden waren twee scherpe mijnen terechtgekomen in een kist met ‘Instructiemateriaal’.