Timmermans houdt eerste Timmermanslezing tegen nationalisme

‘Hoe krijgen we controle terug?’ Die vraag werd donderdag gesteld op de  eerste Frans Timmermanslezing – een tweejaarlijks evenement. De spreker is niemand minder dan de vicevoorzitter van de Europese Commissie: Frans Timmermans. ‘We zijn in een situatie beland waarin democratie ter discussie wordt gesteld.’

De lezing werd georganiseerd door de Radboud Universiteit in Nijmegen, waar Timmermans een studie Romaanse talen volgde. ‘Er moet wel iets heel speciaals zijn gebeurd als er een lezing naar je vernoemd wordt. Ik zal proberen de hooggespannen verwachtingen in te lossen,’ zegt Timmermans.

Oorzaken voor nationalisme

In de lezing zoekt Timmermans naar oorzaken voor de toenemende populariteit van nationalisme. Die vindt hij onder meer bij de vooruitgang op technologisch gebied. ‘De vierde industriële revolutie’, aldus Timmermans. ‘We staan voor een maatschappij waar welvaart wordt gezien als iets dat niet zal blijven voortbestaan. Zeker in de Nederlandse maatschappij – een van de welvarendste, rijkste en gelukkigste – zijn veel mensen niet tevreden.’ Timmermans ziet een grote angst om de verworven rijkdom te verliezen, met name in de middenklasse.

Timmermans wil een gevoel voor optimisme doen herleven onder de EU-burger, maar die taak is niet eenvoudig. ‘Enerzijds zijn we beland in een soort Westworld – vanwege de kunstmatige intelligentie, anderzijds in Game of Thrones vanwege het tribalisme. Dat is een vorm van nationalisme,’ zegt Timmermans. ‘Dit is niet hoe we de moderne samenleving moeten inrichten, want zo’n houding zal ons uiteindelijk ten gronde richten.’

‘Nationalisme is een reactie op de globalisering,’ meent Timmermans. ‘De middenklasse is teleurgesteld in de traditionele politieke partijen, die geen ander verhaal hebben dan: “Globalisering is goed voor jullie”.’

Nederlanders houden van beledigen

De polarisatie in de Nederlandse samenleving wijt Timmermans aan de verzuiling, die ervoor heeft gezorgd dat er nooit een cultuur van debat is ontstaan. ‘We houden van beledigen, omdat we denken dat dat mensen kan overtuigen,’ zegt Timmermans. ‘Sociale media zorgen ervoor dat er een nieuwe mogelijkheid is om alleen in contact te zijn met mensen die het toch al met elkaar eens zijn,’ analyseert Timmermans, ‘daardoor gaan we dialoog uit de weg’.

Ook breekt Timmermans een lans voor debat binnen de universiteit. ‘In het Verenigd Koninkrijk heb ik gezien dat meningen die niet politiek correct zijn van de universiteit worden verwijderd. Dat gaat volgens mij in tegen de fundamenten van de universiteit. Zelfs de meest rabiate kritiek moet in ieder geval gehoord worden. Dan pas kun je de confrontatie aan.’