Minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra (VVD) treedt af. Dat maakte hij dinsdag bekend aan het begin van het debat waarin hij zich moest verantwoorden voor de leugen over zijn ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin.
‘Ik had graag gezien dat mijn ministerschap anders was verlopen,’ aldus een zichtbaar geëmotioneerde Zijlstra. ‘Om het ambt van minister van Buitenlandse Zaken niet te belasten zie ik geen andere optie dan vandaag mijn ontslag aan te bieden aan de koning. Ik doe dat met spijt in mijn hart.’
Zijlstra is de eerste bewindspersoon van het derde kabinet van premier Mark Rutte (VVD) die opstapt. ‘Dit was het na elf jaar. Ik ben dankbaar dat ik het land zo lang heb mogen dienen. Het is jammer dat het op deze manier eindigt.’ Zijlstra voegde eraan toe dat hij zichzelf niet ziet terugkeren in de politiek.
Opstappen was eigen besluit
Zijlstra zei de beslissing om op te stappen dinsdagochtend te hebben genomen en dat het zijn eigen besluit is. ‘Ik ben van mening dat er te veel twijfel is over het verhaal dat ik verteld heb,’ aldus Zijlstra. Hij benadrukte dat hij er, hoewel hij niet bij de bijeenkomst met Poetin was, ‘volledig’ achter blijft staan. Hij hoopt dat de komende tijd alsnog blijkt dat hij gelijk heeft gehad.
Het bezoek dat Zijlstra deze week zou brengen aan zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov in Moskou is afgezegd.
Zijlstra gaf dit weekeinde toe te hebben gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met Poetin in 2006. De anekdotes daarover had hij van oud-topman van Shell Jeroen van der Veer overgenomen, die wel bij de bijeenkomst was.
Zo’n afgang kon Zijlstra niet meer te boven komen, schreef René van Rijckevorsel al:
Sneue Halbe Zijlstra kan eer beter aan zichzelf houden
Gebruikte verzonnen ontmoeting met Poetin
In mei 2016 hield Zijlstra een toespraak over de gevaren van een breuk met Rusland. Daarin gebruikte hij de verzonnen ontmoeting met Poetin. ‘Ik was begin 2006 aanwezig in de datsja van Vladimir Poetin,’ zei hij. ‘Ik was medewerker (van Shell – red.). Ik was weggestopt achter in het zaaltje waarin het plaatsvond. Maar ik kon heel goed horen wat het antwoord van Vladimir Poetin was op de vraag wat hij verstond onder Groot Rusland. Want Groot Rusland is waar hij naar terug wil. En zijn antwoord was: dat is Rusland, Wit-Rusland, Oekraïne en de Baltische Staten. En Kazachstan was nice to have.’
Nadat zijn leugen uitkwam, ging Zijlstra diep door het stof, maar bleef hij aanvankelijk wel achter de inhoud van zijn boodschap staan. Dit omdat die boodschap volgens hem ‘geopolitiek’ van groot belang was. Hij vond dat hij de inhoud van Poetins toespraak wel naar buiten moest brengen. Maandagavond bleek dat Zijlstra Van der Veers woorden verkeerd had geïnterpreteerd. Volgens Van der Veer had Zijlstra Poetins uitspraken aangedikt en omgevormd tot geopolitiek dreigende taal.
Partijen tevreden over besluit Zijlstra
Premier Mark Rutte snapt het besluit van Zijlstra. ‘Ik snapte zijn afweging. Het is zijn besluit.’ Hij noemde het geen verkeerde inschatting om, toen de kwestie naar buiten kwam, pal achter Zijlstra te gaan staan: ‘Je mag niet liegen, dat is een zonde. Maar ik vond het in deze kwestie geen doodzonde.’
Klaas Dijkhoff, fractieleider van de VVD: ‘Ik respecteer het. Aan internationale tafels zitten een hele hoop lui voor wie dit kinderspel is, maar in onze morele standaard denk ik dat hij het goed verwoord heeft over het verschil tussen je eigen positie en het ambt dat je wilt uitstralen.’
Lodewijk Asscher, fractieleider van de PvdA, is tevreden over Zijlstra’s besluit. ‘Ik vind het een heel verstandig besluit en ik denk dat hij het ook goed onder woorden heeft gebracht. Ik denk dat de uitkomst van het debat geen andere had kunnen zijn.’
Buitenlandwoordvoerder Bram van Ojik van GroenLinks: ‘Ik vond de toespraak waarmee Halbe Zijlstra afscheid nam indrukwekkend, maar ik had ook graag een debat met hem gevoerd. Ik denk overigens niet dat de uitkomst van dat debat anders had kunnen zijn dan nu. Ik heb steeds gezegd: ik zie niet in hoe hij nog geloofwaardig zou kunnen functioneren als minister van Buitenlandse Zaken. Als je geloofwaardigheid zo in het geding is, is het moeilijk om door te gaan.’
Gert-Jan Segers, fractieleider van de ChristenUnie: ‘Minister Halbe Zijlstra van Buitenlandse Zaken heeft zelf besloten dat hij moest opstappen. Hij is niet door de regeringscoalitie onder druk gezet. Ik had graag het debat met hem nog gevoerd. Maar ik heb veel respect voor de manier waarop hij hier in de Kamer zijn verklaring heeft afgelegd en voor het finale oordeel dat hij over zichzelf heeft geveld. In het weekend werd duidelijk dat Zijlstra problemen zou krijgen met zijn geloofwaardigheid. Daarover is wel gepraat, maar vooral buiten de coalitie.’
Thierry Baudet, fractieleider van Forum voor Democratie: ‘Volstrekt terecht. Het is niet alleen Zijlstra geweest, maar het is ook de minister-president die ontzettend veel schade voor Nederland en voor de democratie had kunnen voorkomen door resoluut op te treden. Zijlstra heeft zelf gezegd dat Rutte het al langere tijd wist. Dan had Rutte hierop moeten anticiperen en niet langer moeten wachten.’
Vanaf eerste moment twijfels over geschiktheid
Vooraf werden al vraagtekens gezet bij de benoeming van Halbe Zijlstra tot minister van Buitenlandse Zaken door zijn gebrek aan ervaring. Zo schreef onze columnist Geerten Waling:
‘De man die geen indrukwekkende hoeveelheid talen spreekt en wiens ervaring in het buitenland hoofdzakelijk is terug te voeren op vakantiereisjes. Oké, hij overleefde ooit een bomaanslag in Bogota – maar is dat nou een criterium voor zo’n belangrijk ambt?’
Lees hier de volledige column: Hallo! Halbe Zijlstra minister van Buitenlandse Zaken?