Leefbaar werd bij de gemeenteraadsverkiezingen met afstand de grootste in Rotterdam, maar het is zeer de vraag of de partij straks in het stadsbestuur komt. Voormalig Leefbaar-leider Ronald Buijt, die na twaalf jaar afscheid nam als raadslid, ziet de uitsluiting van ‘zijn’ partij door D66 en PvdA met verbazing aan. ‘Als dit in Amsterdam bij GroenLinks zou gebeuren, zou het hele land op z’n kop staan.’
Ondanks een relatief klein verlies – Leefbaar ging van 14 naar 11 zetels – is de partij van Joost Eerdmans nog steeds meer dan twee keer zo groot als de concurrentie (VVD, PvdA, D66, die alle 5 zetels hebben). Een plek in het stadsbestuur lijkt dus vanzelfsprekend, maar dinsdag liepen formatiegesprekken op niets uit. De reden: D66 en PvdA zien niets in een samenwerking met Leefbaar, omdat die een campagnesamenwerking sloot met Forum voor Democratie. De afgelopen vier jaar zaten Leefbaar en D66 overigens wel samen in de Rotterdamse coalitie.
Geerten Waling was bij een debat over nationale identiteit in Rotterdam. ‘Een kleine hel,’ schreef hij eerder.
Het lijkt erop dat de linkse partijen GroenLinks, PvdA en D66 het over een andere boeg gaan gooien: ze willen volgens het AD Rotterdams Dagblad proberen een coalitie te vormen met VVD (5 zetels), CDA (2) en ChristenUnie-SGP (1). Volgens de Rotterdamse krant is dat de uitkomst van de eerste twee verkenningsrondes van Jos van der Vegt en Derk Loorbach, die met alle partijen om de tafel gingen. Het lijkt onwaarschijnlijk, maar zolang D66 en PvdA een samenwerking met Leefbaar weigeren, zou het weleens kunnen dat de grootste partij buiten de boot valt.
Onderhandelingen in impasse
Het ‘rechtse blok’ Leefbaar-VVD heeft nu 16 zetels, het ‘linkse blok’ D66, GroenLinks en PvDA heeft 15 zetels. ‘De vraag is nu wie erin slaagt om een partij uit het andere blok te halen. Want als dat niet gebeurt, is een coalitie onmogelijk,’ zegt Ronald Buijt tegen Elsevier Weekblad. Voor een meerderheidscoalitie zijn 23 zetels nodig. Hij was sinds 2016 fractievoorzitter van Leefbaar, maar is nu gestopt als gemeenteraadslid. Hij vindt het tijd geworden voor iets anders.
Woensdag stuurde hij een opiniestuk naar dagblad NRC, waarin hij D66 en PvdA ‘slechte verliezers’ noemt. Buijt benadrukt dat hij niet is betrokken bij de coalitieonderhandelingen en geen officiële functie meer bekleedt in ‘zijn’ partij. ‘Dat stuk schreef ik puur vanaf de zijlijn, omdat ik me erover verbaas dat hier landelijk zo weinig ophef over is.’
‘Als hetzelfde zou gebeuren met GroenLinks, zou land op z’n kop staan’
Volgens Buijt is het volstrekt logisch dat in alle steden de grootste partij een verkenner levert voor de coalitieonderhandelingen, bijvoorbeeld in Utrecht en Amsterdam, waar GroenLinks de grootste werd. ‘In Amsterdam heb je GroenLinks met 10 zetels, D66 met 8 zetels en PvdA met 5 zetels. Als die laatste twee partijen daar zouden zeggen “wij willen niet met GroenLinks”, dan zou het hele land op zijn kop staan.’
Niemand is verplicht om met Leefbaar te gaan besturen als ze dat niet willen, zegt Buijt. ‘Het is geen recht dat de grootste partij na de gemeenteraadsverkiezingen in het college komt, maar het zou wel uniek zijn. Bij mijn weten is het na de Tweede Wereldoorlog niet meer voorgekomen in de vier grote steden.’ Ter vergelijking schetst hij een hypothetische situatie waarin de landelijk grootste partij, de VVD, de formatie voor het nieuwe kabinet aan Lodewijk Asscher (PvdA) zou laten.
‘Leefbaar zou D66 en PvdA ook alliantie met NIDA kunnen verwijten’
‘D66 en PvdA vinden dat Leefbaar naar rechts is opgeschoven en vinden het losse campagneverbond met het zogenaamd racistische Forum voor Democratie te ver gaan,’ vervolgt Buijt. Dat verwijt vindt hij onzin. ‘Als je campagne voert, vallen er nu eenmaal harde woorden. Bovendien zou ik hetzelfde kunnen zeggen over de linkse partijen, die een alliantie met NIDA sloten.’
Gertjan van Schoonhoven vraagt zich af: Sinds wanneer gaan links en islam samen?
Het boycotten van andere partijen is in een democratie sowieso onbestaanbaar, vindt Buijt. ‘Kijk, natuurlijk is de kans klein dat Leefbaar met DENK of NIDA zou gaan besturen, maar zelfs dat moet je niet bij voorbaat uitsluiten.’ Buijt hekelt vooral de houding van D66, dat de samenwerking met FvD het stelligst afwees. ‘Het is opvallend dat zij gelijk klaarstaan om een alliantie aan te grijpen om een partij buiten te sluiten, maar vervolgens oorverdovend stil zijn als het gaat om NIDA en DENK.’
Een woordvoerder van de gemeente Rotterdam wil geen inhoudelijke mededelingen doen over het verloop van de coalitieverkenningen. In de loop van volgende week verwacht hij meer duidelijkheid.