Nadat bij het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) een meerderheid tegenstemde, paste het kabinet de zogenoemde ‘Sleepwet’ aan. Maar die veranderingen gaan diverse maatschappelijke organisaties niet ver genoeg. Via een kort geding willen zij uitstel van de invoering, zodat het parlement zich er eerst over kan buigen.
De ‘Sleepwet’, zoals de Wiv door critici wordt genoemd, breidt de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten fors uit. De inlichtingen mogen met de wet – die officieel al op 1 januari inging – ongericht communicatie aftappen via internetkabels. Dat betekent dat wanneer diensten op zoek gaan naar een concrete dreiging, ze eerst een verkennend onderzoek (vandaar: ‘sleepnet’) mogen verrichten, alvorens te focussen op specifieke verdachten.
Wet ‘aangescherpt’ nadat meerderheid tegenstemde
Volgens Elsevier Weekblad
Eric Vrijsen: Term ‘Sleepwet’ klinkt wel lekker, maar slaat nergens op
Nadat een meerderheid bij het referendum op 15 maart tegen de nieuwe Wiv had gestemd (ruim 49 procent tegen, ruim 46 procent voor), maakte minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) bekend de wet te zullen ‘aanscherpen’.
Zo zal de overheid sneller bepalen met welke buitenlandse inlichtingendiensten kan worden samengewerkt en wordt de bewaartermijn van ‘onderzoekgerichte interceptie’ op de kabel, ingekort van drie naar één jaar – al kan de minister wel toestemming verlenen om die termijn tweemaal te verlengen. Bijzondere bevoegdheden, zoals het aftappen van glasvezelkabels, worden ‘zo gericht mogelijk ingezet’. De wijzigingen zijn zeker niet ‘van cosmetische aard’, zo anticipeerde Ollongren vorige week alvast op eventuele kritiek.
Coalitie van juristen, bedrijven en ‘privacywaakhonden’ wil kort geding
Maar dat is allemaal niet voldoende, schrijft een groep juristen, bedrijven en non-gouvernementele organisaties (ngo’s) woensdag in een brief aan het kabinet. Het gaat onder meer om de ‘privacywaakhonden’ Bits of Freedom en Privacy First, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, ngo Free Press Unlimited en het Nederlandse Juristen Comité voor de Mensenrechten. Ze willen een kort geding aanspannen, omdat de ‘Sleepwet’ volgens hen ‘onmiskenbaar’ een ‘massale privacyschending’ is. De clubs eisen uitstel van de invoering van de wet op 1 mei tot de meest controversiële wetswijzigingen in de Tweede Kamer zijn behandeld. Het kabinet moet uiterlijk vrijdag reageren op de brief.
Afshin Ellian: Waarom de AIVD meer bevoegdheden moet krijgen
De term ‘Sleepwet’ is niet terecht, vinden de veiligheidsdiensten AIVD en MIVD. Volgens het kabinet laten de recente aanslagen in Europa zien dat goede inlichtingen van groot belang zijn voor terreuronderzoek. Onder anderen CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma zei eerder al dat het kabinet moet vasthouden aan de Wiv, ongeacht de uitslag van het referendum, dat hij ‘zinloos’ noemde.
Tegenstanders vrezen ‘orwelliaanse toestanden’
Oppositiepartijen als de Partij voor de Dieren, SP en DENK – plus de jongerentak van coalitiepartij D66 – zijn net als de privacyclubs kritisch over de nieuwe wet, omdat ze vrezen dat de de Wiv leidt tot ‘orwelliaanse toestanden’ en massasurveillance.
Vincent Böhre, directeur van Privacy First, vreest vooral het sleepnet, dat in feite maar een klein onderdeel van de wet is. Vorig jaar zei Böhre tegen Elsevier Weekblad dat de Wiv ‘thuishoort in een militaire dictatuur’. ‘De staat schendt niet alleen het recht op privacy, maar een hele reeks aan burgerrechten, zoals het recht op vertrouwelijke communicatie en het recht op informatievergaring.’
Voorafgaand aan het referendum zette Elif Isitman de voors en tegens van de ‘Sleepwet’ op een rij