Na het aansprakelijk stellen van Rusland voor het neerhalen van de MH17 wacht Nederland op een reactie van Rusland. ‘We gaan kijken wat er gebeurt,’ zei premier Mark Rutte (VVD) na afloop van de ministerraad.
Rutte wilde vrijdag per se zelf de ministerraad voorzitten die zou beslissen over de volgende stap van de regering in de kwestie MH17. ‘De zwarte bladzijde in onze geschiedenis,’ aldus Rutte. Daarom was hij eerder terugkomen van handelsmissie in India. Een plan dat hij al had gehad, maar waar hij geen ruchtbaarheid had gegeven om ‘niet te veel druk te zetten’ op de presentatie van het MH17-onderzoeksrapport donderdag.
Rutte was in de nacht van donderdag op vrijdag teruggevlogen naar Nederland. Zo had hij in India nog een programma van vijftien uur af kunnen werken inclusief gesprekken met de Indiase regering.
Derde prioriteit is het strafrechtelijk spoor
Van de drie prioriteiten die Nederland na de MH17-ramp formuleerde waren er volgens Rutte eerder twee afgerond. Repatriëring ‘van onze mensen’ en identificatie en het achterhalen van de oorzaak van het neerstorten van het toestel. ‘De derde prioriteit is het strafrechtelijk spoor. Waarheidsvinding, genoegdoening voor alle 298 slachtoffers en de nabestaanden staat daarbij voorop.’
Dat laatste is voor het kabinet Rutte III ‘topprioriteit’. Vandaar dat het kabinet had besloten Rusland aansprakelijk te stellen.
Het kabinet had daar volgens Rutte niet lichtvaardig toe besloten. ‘We hebben een zorgvuldige afweging gemaakt ons baserend op het diepgravend en onafhankelijk onderzoek van het internationaal onderzoeksteam onder leiding van het Nederlandse Openbaar Ministerie.’
Uit dat onderzoek was volgens hem overtuigend bewezen dat het toestel uit de lucht was geschoten door een raket afkomstig van een Russische installatie. ‘Daarnaast heeft het Openbaar Ministerie gemeld dat Rusland onvoldoende meewerkt aan het onderzoek. Ondanks herhaalde verzoeken, is cruciale informatie niet geleverd,’ zei Rutte.
Dinsdag bespreekt de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties de situatie in Oekraïne. Dan zal Nederland volgens Rutte opnieuw medewerking eisen van Rusland.
Vergelijking met atoomonderzeeër Koersk
Rutte twijfelt niet aan de schuld van Rusland. Hij had nooit ‘een vingerwijziging’ willen geven voor wie er achter het drama zat, ‘maar inmiddels weten we dat Rusland verantwoordelijkheid draagt.’ De premier hoopt nog steeds in gesprek te komen met de Russische president Vladimir Poetin. Tijdens een top in 2014 in Milaan heeft Rutte Poetin gewezen op de zaak rond de Russische atoomonderzeeër Koersk.
Een erekwestie voor Rusland
‘Een erekwestie voor Rusland. Nederlandse bedrijven hebben toen geholpen om de slachtoffers boven water te krijgen en zoveel mogelijk gerechtigheid te doen aan de nabestaanden en eer te betonen aan de omgekomenen. De MH17 is van minstens zo grote omvang,’ had Rutte tegen Poetin gezegd.
De premier heeft nog hoop dat Rusland alsnog meewerkt. Over eventuele volgende stappen beraadt het kabinet zich wel, maar daarover wilde Rutte niets zeggen.
Onderste steen
Vier jaar geleden zei Rutte dat de ‘onderste steen’ boven moest komen, maar zover is het volgens hem nog niet. Hoeveel tijd dit nog gaat kosten, is volgens hem een zaak van het onderzoeksteam en het ‘fantastische Openbaar Ministerie’.
Australië en Nederland zijn van meet af aan nauw opgetrokken gezien het grote aantal slachtoffers uit beide landen. Van de drie andere in het onderzoeksteam vertegenwoordigde landen – België, Maleisië en Oekraïne – hebben nog gesprekken plaats met België en Maleisië. Oekraïne spande al eerder een zaak aan tegen Rusland bij het Internationaal Gerechtshof.
De beschuldiging aan het adres van Rusland is naar zijn zeggen niet het moment waarop Rutte gewacht heeft. ‘Dat moment is pas daar er daders voor het gerecht verschijnen.’
Stap voor stap oplossen
Vooruitblikken op een volgende stap, wilde Rutte niet. ‘Dit soort ingrijpende vraagstukken zijn alleen stap voor stap op te lossen.’ Of bij het stellen van de Russische aansprakelijkheid ook gedacht werd aan vergoedingen voor de nabestaanden wilde de premier niet zeggen.
Voorlopig is het aan de diplomatie. Minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) had de eerste stap gezet door zijn Russische collega Sergej Lavrov vrijdag te bellen.