De Tweede Kamer loopt niet warm voor de toetreding van de westelijke Balkanlanden tot de Europese Unie (EU). In een debat beloofde premier Mark Rutte (VVD) dat hij er donderdag tijdens een EU-top op gaat hameren dat de Balkanlanden voorlopig niet mogen toetreden. Brussel ziet dat juist wel graag gebeuren.
Rutte is donderdag bij een EU-bijeenkomst in de Bulgaarse hoofdstad Sofia, die ook wel de Balkan-top wordt genoemd. Eerder suggereerde voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie dat hij een toetreding van Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Macedonië, Montenegro en Servië in 2025 best ziet zitten. Vanavond en morgen bespreken de leiders van de EU-lidstaten een document waarin de Brusselse ‘Balkan-strategie’ staat.
Tweede Kamer vindt 2025 te vroeg en wil geen streefdatum
Speelbal Balkan gebaat bij uitbreiding EU, schreef Brussel-correspondent Jelte Wiersma
Een bezorgde Tweede Kamer voelde Rutte daar woensdag over aan de tand; 2025 is veel te vroeg, vinden de meeste partijen, die niets zien in een eventuele streefdatum voor EU-toetreding van de westelijke Balkanlanden. De PVV vindt zelfs dat de zes landen nooit in aanmerking moeten komen voor EU-lidmaatschap.
Oppositiepartijen als GroenLinks en de PvdA zien op termijn wel mogelijkheden, al schreven Tweede Kamerlid Lodewijk Asscher en europarlementariër Kati Piri van de PvdA maandag een opiniestuk in de Volkskrant, waarin ze stellen dat de Balkanlanden voorlopig nog ‘niet rijp’ zijn voor toetreding. Het tweetal noemt onder meer ‘autoritair optreden van regeringsleiders’, ‘etnische spanningen’ en ‘opkomend nationalisme’ in de landen.
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt van regeringspartij CDA ziet voorlopig ook niets in EU-lidmaatschap voor de zes landen, dat hij ‘volstrekt hypothetisch’ noemt. Rutte probeerde de Kamerleden gerust te stellen: de toetreding van de Balkanlanden staat niet op de agenda in Sofia. Rutte zei bovendien dat hij zijn EU-collega’s op het hart gaat drukken dat de persvrijheid op de Balkan beter moet, en de corruptie, de georganiseerde misdaad en het gebrekkige rechtssysteem moeten worden aangepakt.
Rutte en Blok: deur voor Balkan niet ‘op een kier’
Voor het kabinet staat de deur in elk geval allerminst ‘op een kier’, herhaalde Rutte de woorden van minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD). Hij weet zich gesteund door Frankrijk, dat volgens nieuwssite Politico minstens zo sceptisch is. Opvallend is verder dat de Spaanse premier Mariano Rajoy de Balkan-top boycot, omdat zijn land Kosovo niet erkent.
Arme regio Bnp per hoofd
EU-gemiddelde: € 29.400
Bosnië: € 3.746
Albanië: € 3.729
Servië: € 4.620
Macedonië: € 4.538
Montenegro: € 5.834
Kosovo: € 2.953
Bron: IMF
Ondanks de scepsis ziet de Europese Commissie toch een reële kans dat (sommige) Balkanlanden over zeven jaar kunnen toetreden. Naast Servië en Montenegro hebben volgens Juncker ook Albanië en Macedonië een goede kans. De vier landen hebben officieel de status van kandidaat-lidstaat, Servië en Montenegro zitten sinds respectievelijk 2014 en 2012 in het toetredingsproces.
In maart, kort nadat Rutte in Berlijn had gezegd dat de EU ‘geen trein is die onvermijdelijk voortraast’, uitte Commissievoorzitter Juncker nog zijn teleurstelling over de sceptische houding van veel EU-lidstaten. ‘Als de Westelijke Balkan, een arme regio, zo vastberaden is om bij de Europese Unie te horen, dan moeten we een Unie zijn waar het waard is om bij te horen,’ zei hij in het Europees Parlement. ‘De Westelijke Balkan ziet duidelijk veel meer in de Europese Unie dan wij zelf,’ zei Juncker.
Bulgarije: uitbreiding nodig om China en Rusland te beteugelen
Vooral Bulgarije, dat tot en met juni EU-voorzitter is, ziet de westelijke Balkanlanden graag komen. De Bulgaarse premier Boyko Borisov benadrukte in januari dat zijn houding niet puur voortkomt uit eigenbelang. Volgens hem groeit de invloed van China en Rusland in Oost-Europa en moet Brussel ingrijpen. ‘Anders zeggen de inwoners van Belgrado: “Kijk eens naar die brug: die is vernietigd door de NAVO en weer opgebouwd door de Chinezen”.’
Ook Johannes Hahn, Commissaris voor uitbreiding van de Europese Unie, vindt dat EU-lidstaten haast moeten maken en zelf moeten zorgen voor draagvlak onder hun bevolking. Het doemscenario dreigt als de EU niet uitbreidt, meende hij in februari: ‘Of we exporteren stabiliteit naar nieuwe lidstaten, of we importeren instabiliteit.’
Eerder zei Juncker al dat de toetreding van de Balkanlanden noodzakelijk is voor stabiliteit in de regio. Hij voorspelde dat er na zijn termijn als voorzitter een uitbreiding zal plaatsvinden: ‘De EU zal dan uit meer dan 27 landen bestaan.’