Achter de schermen bij Forum voor Democratie

Tweede Kamerlid Theo Hiddema (Forum voor Democratie) is wanhopig. Zijn telefoon hapert. En dus komt de 74-jarige Hiddema bij Freek Jansen om hulp. Deze 25-jarige voorzitter van de jongerenafdeling van Forum is politicoloog, maar ook ICT’er. Hij bouwde de website van de partij. Hiddema is snel geholpen.

De burelen van de partij van Thierry Baudet – vier kamers – liggen aan een gang op de begane grond van de Tweede Kamer. Een glazen deur scheidt de fractie van de buitenwereld. Oud-makelaar en partijwoordvoerder Jeroen de Vries (46) en officemanager Caroline Dauphin (27) delen de eerste kamer. Op haar bureau ligt Over de democratie in Amerika van Alexis de Tocqueville, bijbel van partijleider Baudet (35).

Die komt hier af en toe rusteloos binnenvallen. Zijn stek aan het einde van de gang is ingericht met piano, chesterfields en palmplanten. Het geurt er naar bloemen, potpourri althans. Niet naar gedroogde ­lavendel – sinds Baudet op tv daar zo omstandig aan rook het symbool van Forum, en te koop in de webshop. Hoe vergaat het de partij na anderhalf jaar in de Kamer? Elsevier Weekblad keek mee achter de schermen.

De toverbox van Henk

‘Henk, hoe is het met de toverbox? Is er nog wat gebeurd?’ zegt Theo Hiddema tegen Henk Otten (49). De ondernemer en penningmeester is naar eigen zeggen ‘de man achter de schermen’, met een laptop onder de arm. Hid­dema is van de vulpen – een Mont Blanc – en papier. Maar Forum is volgens Otten ‘een onlinebeweging’.

Hij heeft een filmpje klaar over de jaarrekening van Forum. Zijn stem schalt door de kamer. De financiën van een politieke partij als wervend spotje. Dat kende Den Haag nog niet. ‘Wij hebben gebenchmarkt,’ zegt Otten terwijl hij zijn laptop weer openklapt.

Er verschijnt een overzicht van jaarcijfers van alle partijen. Een kolfje naar de hand van de econoom en jurist die in de Londense City werkte. De PvdA staat er door het ­geslonken aantal zetels financieel dramatisch voor. De SP met zijn afdrachten van politici aan de partij is ‘een payrollbedrijf’.

Forum heeft geen beleidsmedewerkers zoals andere partijen. ‘Wij hebben een ecosysteem,’ zegt Otten. ‘We geloven niet in teampjes die van alles bedenken, koffiedrinken, vergaderen. Commissie zus, commissie zo, maar er gebeurt niks.’

Eigen netwerken worden ingezet. Otten: ‘Als we vragen hebben over iets medisch, bellen we een arts. Voor iets over mijnbouw een ingenieur. Over iets financieels iemand in Londen of bij een bank. Over genees­middelen een apotheker. We werken projectmatig en hebben een grote actieradius, omdat we snel mensen kunnen inschakelen.’

Zonnebril, spijkerbroek, jasje losjes over de schouder. Thierry Baudet loopt op de Amsterdamse Herengracht. Eerder een figuur uit de door hem weinig gewaardeerde jaren zestig dan een hedendaagse conservatief.

In een keldertje aan de Herengracht ­legden Baudet en geestverwanten met de denktank Forum voor Democratie in 2015 het fundament voor wat in 2016 een partij werd die in 2017 twee Kamerzetels veroverde. ‘We nemen het pand gaandeweg over,’ zegt Otten als hij het partijkantoor boven het keldertje betreedt. Baudet, Hiddema, Otten en communicatieman De Vries carpoolen op dinsdag, woensdag, donderdag van Amsterdam naar Den Haag. Freek Jansen woont in Den Haag en stapt deze maandag in bermuda het partijkantoor in Amsterdam binnen.

Een vergadertafel en twee bureaus, en een studio. Hier worden filmpjes gemaakt. Met de telefoon live streamen is er niet meer bij. Als Baudet naar een school in Groenlo gaat, zoals in juli, wordt zijn scheldkanonnade tegen ‘de linkse indoctrinatie’ van het onderwijs vastgelegd voor YouTube door ingehuurde professionals.

Robert Baljeu (49), oud-consultant, bekommert zich op het partijkantoor om de zoektocht naar kandidaten voor Provinciale Staten. Via de Staten wil Forum een landelijke dekking van actieve politici krijgen, maar belangrijker: de Eerste Kamer wordt gekozen door de Staten en de Eerste Kamer kan de regeringscoalitie dwarsbomen.

Baljeu toont een ordner vol cv’s. Namen noemt hij niet. ‘Dit is een proces,’ zegt Otten. Baljeu: ‘Belangstellende leden melden zich, dan volgt een selectie, dan een speeddate, waarna wij evalueren en selecteren voor één-op-één-gesprekken. Dan praten twee FVD’ers met ze, met iemand uit ­Amsterdam erbij en dan volgen nog trainingen.’

Niemand is zeker van zijn plek. Dat is pas het geval op 4 februari 2019 – de dag van de kandidaatstelling. Otten: ‘We raffelen het niet af. Forum heeft een bepaald soort DNA en we hebben het proces zo ingericht dat we fouten tot een minimum beperken en baantjesjagers weren.’

‘Een echte FVD’er’

Het bestuur laat zich niet ‘opjutten’, zoals penningmeester Otten zegt. ‘Je hebt drammers. “Ik ben al lang lid, heb een maand geleden iets ingestuurd en wil weten waar ik aan toe ben.” Van zo iemand nemen we afscheid.’

Het ‘proces’ leidt tot een buffer van kandidaten, ook voor latere verkiezingen. De partij staat in de peilingen op 8 procent, wat op 27 mei kan leiden tot de verkiezing van zes à zeven senatoren, tegen twee zetels in de Tweede Kamer.

Baljeu: ‘Met alleen goede kandidaten zijn we er niet. Ze moeten ook kunnen samenwerken in een fractie. Vanuit het bedrijfsleven weten we dat je met allemaal alpha males geen goed team hebt. We moeten misschien kandidaten afwijzen, simpelweg omdat we al meer van die types hebben. Bovendien moeten ze het Forum-verhaal kunnen vertellen.’

Otten: ‘De een is misschien geen potentiële fractievoorzitter, maar wel iemand die heeft nagedacht over standpunten en goed is in een ondersteunende rol. Tja, we zitten nou onze geheimen prijs te geven, dat is niet in ons belang.’

Wie een echte FVD’er is? Otten: ‘Dat is iemand die structureel belastingbetaler is, ondernemend, zelfstandig, niet corporate. FVD’ers zijn resultaat- en actiegericht, doordacht, evidence based bezig, doortastend, zeilers. Mensen die ergens naartoe willen.’

Dinsdag is hoogtijdag in de Tweede Kamer. Pas na het middaguur arriveren de carpoolers uit Amsterdam. Aan uitgebreide fractievergaderingen doet Forum niet. Wel bespreken Baudet en Hiddema met Otten en Jansen de stemmingen van die middag. ­Geregeld klinkt gemompel dat een motie maar beter kan worden gesteund, omdat de achterban een tegenstem niet zal begrijpen.

Een SP-motie over afschaffing van een belastingconstructie voor Shell roept discussie op. Forum is tegen afschaffing van de dividendbelasting ten behoeve van multinationals als Shell en wil liever de erf- en schenkbelasting afschaffen. Maar deze motie draait om een zogeheten ruling die Shell en de overheid in 2005 sloten.

‘Onze achterban is niet voor rulings,’ zegt Otten. ‘Maar de regeling is niet illegaal,’ zegt Hiddema. ‘En die 7 miljard euro krijgt de overheid nooit terug. Het is in strijd met de rechtszekerheid om die met terugwerkende kracht te vorderen. We moeten tegenstemmen.’

En zo geschiedt later die middag.

Een PVV-motie over ‘het erkennen dat de islam inherent gewelddadig, radicaal en extremistisch is’, is volgens Otten on­genuanceerd. ‘Ik neig naar tegen. We moeten intellectueel onszelf blijven.’ Baudet knikt.

Verstokte roker Hiddema heeft een kamer voor zich alleen. Een ratjetoe van een ­inrichting met aan een wand een Marlboro-affiche. Een pijnkreet ontsnapt hem. Op pad met ‘de grote roerganger’, zoals hij Baudet noemt, maakte hij een ‘rotsmak’. Het belemmert hem ‘om krachtig en vitaal naar de interruptiemicrofoon te lopen’.

De bekende strafrechtadvocaat is altijd ‘eigen baas op eigen erf’ geweest. ‘Werken in groepsverband is wennen. En de snelheid van denken. Ik ben meer berekenend en koekeloerend waar mijn kansen liggen.’

Met minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus (CDA) ligt hij overhoop over de haat-imam die de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) bedreigt. De weigerachtige Grapperhaus moet zorgen dat het Openbaar Ministerie de man vervolgt, vindt Hiddema. Uiteindelijk maak­- te hij er een motie over en deelde ook een pleitnota uit. Ongebruikelijk in het parlement.

Hiddema: ‘Mijn motie is gejat door de PVV. Dezelfde motie, maar lang niet zo gedocumenteerd als de mijne’

‘De motie heb ik gisteren aangehouden. Ik wil dat ze mijn pleitnota goed lezen. Na het reces zien we verder.’ En mopperend: ‘Mijn motie is gejat door de PVV. Dezelfde motie, maar lang niet zo gedocumenteerd als de mijne. Ik dacht: shit. Dan wordt mijn motie in het kielzog ook om zeep geholpen.’ Nog een reden om zijn motie aan te houden.

Hiddema doet alleen Justitie. Eén portefeuille is wel weinig voor een tweemansfractie. ‘Maar ik heb me zelfs al met het gif in het ei bezig gehouden,’ zegt hij zoekend naar de naam. ‘Oh ja, fipronil.’

Forum, dat deze bewonderaar van Pim Fortuyn eind 2016 inlijfde, herinnert hem aan de personages in het verhaal Titaantjes van Nescio. ‘Jongens waren we – maar aardige jongens.’ En aan Pietje Bell. ‘Het zijn allemaal Pietje Bells hier. Een tikje balorig. Gaatjes zoeken. En de rest overrulen. En een fijne neus voor publiciteit.’

Nog ongeveer één keer per maand is Hid­dema advocaat. ‘Ik moet de sfeer van de rechtbank voelen. Heerlijk pleiten met de toga en zonder Arib in mijn nek,’ waarmee hij doelt op Kamervoorzitter Khadija Arib, die hem streng aan de tijd houdt.

Op de constatering dat hij weinig in de Kamer is, zegt hij: ‘Wat je hier doet, ziet geen hond. We moeten kiezersmacht hebben. Die moet je buiten deze deuren zien te vergaren. En dat gaat van een leien dakkie.’

Zijn zomerreces wordt bijzonder. ‘Ik heb een kat gekregen. Die kan ik in het reces een passende opvoeding geven. Jeroen [de Vries] heeft dat via Marktplaats geregeld,’ zegt hij en toont een foto. ‘Een kitten uit Zaandam. Eerst had ik er een uit Almere op het oog. Maar die vrouw was er achter gekomen dat die kat bij “fascisten” terecht zou komen. Dus er valt nog veel te doen om de mensen een goed historisch besef bij te brengen. Daar kun je als Kamerlid ook aan bijdragen.’

En dan: ‘Ga maar naar Thierry, want die weet toch alles beter.’

Er klinkt pianomuziek

Caroline Dauphin vult de koelkast in de kamer van Henk Otten en Freek Jansen met flesjes water. Aan de wanden hangen zeevaarttaferelen. Van Marktplaats. In de burelen van Forum is weinig van de Rijksoverheid. ‘Dan krijg je dit soort dingen,’ zegt Jansen en klopt misprijzend op zijn stalen bureau.

Hij werkt aan zijn computer aan een evenementensysteem voor de website. Via Facebook is dat door de verscherpte privacyregels niet meer te doen.

Als student zag hij Baudet in 2012 de HJ Schoo-lezing van Elsevier Weekblad houden. Vier jaar later hielp hij de partij oprichten en stichtte de jongerentak. ‘Dat ging bizar. Een video van Thierry werd volop aangeklikt en de leden stroomden toe. We zitten op 4.000 en hebben hubs in het land.’

Dat de partijtop erg smal is, vindt hij prima. ‘Wij hebben liever dat we net overwerkt zijn dan dat we effe niets te doen hebben.’ In zijn eerste baan als griffier bij de gemeente Westland maakte hij het tegenovergestelde mee. ‘Daar zou de ambtenarij met 30 procent minder mensen toe kunnen.’

Uit de kamer van Baudet klinkt opeens pianomuziek. Zelf is Jansen een rustig type. Maar pratend over zijn motivatie wordt hij fel en barst hij los over de gevolgen van de crisis voor gewone burgers en hoe immigratie tot problemen leidt in onderwijs en zorg.

Over zijn ambities: ‘Het gaat niet om mij, maar om het land te veranderen en dat gaan we met Forum doen. Dat is nog een lang traject en daar hebben we de nieuwe generaties bij nodig.’

Jansen noemt de democratie ‘gecorrumpeerd’, maar corrigeert zichzelf. ‘Het systeem is misschien niet corrupt, wel kapot. De regering neemt de beslissingen en de Kamer kan er niets tegenin brengen. Het parlement is een applausmachine. Mensen hebben geen idee hoe onbenullig het hier is.’

Otten komt binnen op zoek naar een werkplek, maar gaat weer weg met de laptop onder zijn arm. ‘Te druk hier.’

Jansen: ‘Dat een wetsvoorstel het niet haalt, is een uitzondering. Wij willen terug naar Thorbecke. Het kabinet als uitvoeringsorgaan, de Kamer als wetgever. En het referendum als correctiemogelijkheid.’ Dan komt Otten weer binnen. Dit keer gniffelend. ‘Henry Keizer wordt nu vervolgd voor 20 miljoen euro oplichting,’ zegt hij over de ex-voorzitter van de VVD.

Nog net niet depressief

Baudet is de baas van Forum, maar blijkt achter de schermen geen baasje. Hij vaart blind op het team, maar is op zijn hoede voor de buitenwacht. Nee, toch maar niet zijn das af, ‘want dat schrijf jij dan op’.

De laatste tijd houdt hij niet alleen partijbijeenkomsten, maar steekt hij ook extra energie in netwerken met etentjes. Forum moet een ‘ecosysteem’ worden, zegt hij Otten na. ‘Met volksvertegenwoordigers, opleidingsinstituten, jongerenclubs, een wetenschappelijk bureau (het Renaissance-instituut), een businessclub op termijn en een internationale tak.’

‘Echt iets veranderen, kan alleen als er kracht achter zit. Dat is een verschil met de PVV, los van dat wij inhoudelijk en genuanceerder, en constructiever zijn. Wij zijn een maatschappelijke beweging,’ zegt Baudet. Die uitbouwen kost tijd. Hij komt ongeduldig over. ‘Ik hou niet van zinloze dingen, zoals die debatten hier. Tijdverspilling. Maar ik word niet moe van het bouwen aan de beweging. Dat is niet eenvoudig in een wereld waarin alle instituties doordesemd zijn met GroenLinks-, PvdA- en D66-mensen.’

Baudet: ‘Het voelt schizofreen om voortdurend iets te betogen terwijl je weet dat er al een besluit is genomen’

Somber is hij na anderhalf jaar in de Kamer nog net niet. ‘Het voelt wel schizofreen om voortdurend iets te betogen terwijl je weet dat er al lang een ander besluit is genomen. Het systeem is nog rotter dan we al dachten.’ Hij is tevreden over de peilingen, maar verbaast zich dat VVD en CDA ‘niet echt onwijs dalen terwijl ze tegen voorstellen stemmen die uit hun eigen programma’s komen. Maar ja, Nederland heeft de neiging pas te gaan voetballen als het achterstaat.’

Baudet is geen debater. ‘In dat interruptiespel ben ik minder goed. Dat “lekker puh”-spelletje zal ik nooit in de vingers krijgen. Ik vind het flauw en kinderachtig.’ Toch gaat hij door. ‘Ik wil onze kiezers tonen dat er wel degelijk een ander geluid is.’

De Haagse vergaderdag zit erop, de carpoolers keren terug naar Amsterdam. Hid­dema heeft een paar koffiebekertjes in zijn handen. Die ruimt hij eerst nog even op.