Spanningen in coalitie opgelopen in aanloop naar klimaatdebat

De Tweede Kamer debatteert vanmiddag en vanavond met premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD) over het concept-klimaatakkoord. Vorige week werd het debat nog afgeblazen omdat VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff, die opschudding had veroorzaakt met stevige uitspraken over het klimaatakkoord, niet kwam opdagen. De afgelopen dagen zijn de spanningen tussen de coalitiepartijen weer flink opgelopen.

CDA-lijsttrekkers: ‘Stoppen met dromen en drammen’

De twaalf lijsttrekkers van het CDA voor de Provinciale Statenverkiezingen stellen dinsdag in een ingezonden brief in De Telegraaf vier voorwaarden voor ‘reëler klimaatplannen‘. Volgens de christen-democraten is het hoog tijd om te ‘stoppen met dromen en drammen over klimaat’, omdat de plannen van de ‘klimaattafels’ tekortschieten om de doelen van het Akkoord van Parijs uit 2015 te halen.

Allereerst pleiten de CDA’ers voor ‘draagvlak in plaats van doordrukken’: het concept-klimaatakkoord, dat eind december werd gepresenteerd, ontbeert volgens de provinciale lijsttrekkers duidelijkheid over ‘de werkelijke klimaatopgave’. Ook moet de transitie van fossiele naar duurzame energie ‘voor iedereen haalbaar en betaalbaar zijn’. Vooral de overgang naar elektrische auto’s, het isoleren van huizen en die van het gas afhalen en de hogere energierekening zijn volgens het CDA voor veel mensen niet te betalen.

De lijsttrekkers vinden ook dat de klimaatplannen in ‘een realistischer tempo’ moeten worden uitgevoerd. De CDA’ers willen niet te veel haast maken met het realiseren van de doelen (49 procent minder CO2-uitstoot in 2030, 95 procent minder in 2050) om ‘maximaal te profiteren van de technologische vooruitgang’. Tot slot willen zij de grote ambities van het kabinet – dat in Europa steun zoekt voor een CO2-reductie van 55 procent in plaats van 49 procent – afremmen, omdat anders de concurrentiepositie van bedrijven in Nederland in gevaar zou komen: ‘Daarom moet Nederland aansluiten bij de Europese doelen, ook als die lager zijn dan de ambities waar het kabinet nu vanuit gaat.’

De weerstand binnen het CDA tegen het concept-klimaatakkoord komt niet helemaal als een verrassing. Afgelopen zomer waarschuwde fractievoorzitter Sybrand van Haersma Buma in gesprek met Elsevier Weekblad al voor een ‘revolte’ als gevolg van te ambitieuze klimaatplannen. Ook zei hij in december dat hij vreest voor ‘verkeerd beleid’ waardoor bedrijven zich niet langer in Nederland willen vestigen of het land verlaten, zonder dat de CO2-uitstoot omlaag gaat.

Drie weken geleden nam VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff tegenover De Telegraaf ook al in felle bewoordingen afstand van het klimaatakkoord, omdat ‘gewone mensen’ te weinig zouden zijn gehoord bij het opstellen van de maatregelen, die burgers bovendien met torenhoge kosten zouden opzadelen. De VVD-fractievoorzitter haalde uit naar Rob Jetten (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) die hij ‘drammers’ noemde.

Rob Jetten: Nederland moet wél vooroplopen

Rob Jetten, fractieleider van coalitiepartij D66, reageerde dinsdagochtend in WNL-televisieprogramma Goedemorgen Nederland. Hij zei de oproep om de plannen ‘haalbaar en betaalbaar’ te houden te steunen: ‘Volgens mij is er ook niemand voor een onbetaalbaar klimaatakkoord.’ Jetten ziet het als de grootste opdracht voor het kabinet om mensen te helpen die ‘zelf niet kunnen investeren in hun huis’.

Met de wens van de CDA’ers om op de rem te trappen in plaats van de ambities te verhogen, is Jetten het niet eens. ‘Ik denk dat Nederland juist wel voorop moet lopen. We zijn tot nu toe het vieste jongetje van de klas in Europa.’ Wat hem betreft moet Nederland een ‘grote inhaalslag’ maken op het gebied van schone energie. Ook is hij ervan overtuigd dat Nederlandse bedrijven ‘staan te trappelen om met het klimaat aan de slag te gaan’. Volgens hem hebben die vaak al plannen om hun fabriek te verduurzamen, maar moet de overheid hen niet dwingen om dat binnen een jaar te doen. Wel is hij voorstander van ‘hele harde afspraken’ met het bedrijfsleven.

Over de samenwerking met coalitiepartners VVD en CDA is de D66-leider ondanks hun weerstand optimistisch gestemd: ‘Ik denk dat het mooie van deze combinatie is dat D66 en ChristenUnie echt pleiten voor een ambitieus klimaatakkoord,’ aldus Jetten, ‘en dat de collega’s van VVD en CDA ons wijzen op: “het moet haalbaar en betaalbaar zijn”. En daar zijn wij natuurlijk ook helemaal voor, dus in deze combinatie kunnen we denk ik een klimaatakkoord maken met veel draagvlak.’ Wel erkende hij dat het ‘spannend’ kan worden als na de Provinciale Statenverkiezingen (20 maart) de coalitie haar meerderheid in de Eerste Kamer verliest. ‘Dan zullen we ook moeten samenwerken met anderen partijen,’ zei Jetten, die samenwerking met PVV en Forum voor Democratie uitsluit, omdat die ‘ontkennen dat er überhaupt klimaatverandering is of daar niks aan willen doen’.

VVD en CDA stappen uit lokale coalities om klimaat

Terwijl de coalitiepartijen bezweren dat ze er samen uit willen komen, blijken meningsverschillen over het klimaatbeleid in diverse gemeenten een splijtzwam. Zo werd maandag bekend dat de VVD in Rijswijk uit het college van burgemeester en wethouders stapt.

Omdat in de plaatselijke Energievisie is vastgelegd dat de Zuid-Hollandse gemeente in 2040 ‘energieneutraal’ moet zijn, moet de hele stad van het gas af.  GroenLinks en de lokale partij WIJ.Rijswijk wilden vandaag debatteren over de maatregelen om dat doel te bereiken, maar de VVD wil eerst afwachten tot het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) het concept-klimaatakkoord hebben doorgerekend. Volgens de VVD, die benadrukt niet tegen energiemaatregelen te zijn, willen GroenLinks en WIJ.Rijswijk – die een minderheidscoalitie vormen met D66 – de maatregelen ‘erdoor drukken’. De meeste andere oppositiepartijen zijn het met de VVD eens.

Ook in Winterswijk (Gelderland) zijn de gemoederen hoog opgelopen over het klimaat- en energiebeleid, al speelden persoonlijke vetes ook een grote rol. Al weken heerst er in de gemeenteraad onvrede over het zogenoemde koersdocument duurzaamheid 2030, dat volgens veel partijen onbegrijpelijk, vaag of te weinig ambitieus was. ‘We hebben een goede koers voor het koersdocument: het kan linea recta de shredder in,’ zei de fractievoorzitter van de lokale partij Winterswijks Belang. Vrijdag werd bekend dat na een nachtelijke ruzie, waarbij een wethouder en de fractievoorzitter van het CDA voor ‘leugenaar’ werden uitgemaakt, die partij het vertrouwen in Winterswijks Belang heeft opgezegd.

Partijen sturen zwaargewichten naar debat

Vorige week zouden de veelbesproken uitspraken van Dijkhoff al aan bod komen tijdens het Kamerdebat, maar omdat de VVD-fractievoorzitter verstek liet gaan en werd vervangen door partijgenoot Dilan Yesilgöz, werd het debat op aandringen van de oppositie een week uitgesteld. Dinsdag is Dijkhoff wel aanwezig, net als de meeste andere fractievoorzitters. Alleen 50Plus, Partij voor de Dieren en de SGP sturen niet hun eerste man of vrouw.

Omdat het concept-klimaatakkoord nog niet door het CPB en het PBL is doorgerekend, zullen concrete maatregelen vermoedelijk weinig aan bod komen in het debat. Naar verwachting zullen vooral de oppositiepartijen zich nogmaals willen profileren: linkse partijen als GroenLinks vinden het akkoord niet ver genoeg gaan en benadrukken dat een CO2-heffing voor de industrie noodzakelijk is, terwijl rechtse partijen als PVV en Forum voor Democratie het klimaatakkoord het liefst van tafel vegen. Die partijen vinden de doelen veel te duur en ineffectief.