Minister Sander Dekker van Rechtsbescherming moet zich woensdag in een loodzwaar debat in de Tweede Kamer verantwoorden voor de fouten die zijn gemaakt in de zaak-Anne Faber.
Verschillende instanties hebben grove fouten gemaakt in het straftraject van Michael P., zo bleek vorige week uit een vernietigend rapport van de OVV. P. verkrachtte en vermoordde Anne Faber op 29 september 2017 in de omgeving van Den Dolder, waar hij in een kliniek zat.
Philip van Tijn over de zaak-Faber Tweede Kamer: Hou op met die krokodillentranen, kijk naar jezelf!
Voorafgaand aan het debat moest VVD-minister Dekker in een brief toegeven dat hij de Kamer verkeerd heeft geïnformeerd. Niet van 21, maar van 24 gedetineerden zijn toegekende vrijheden ingetrokken naar aanleiding van de rapporten over de moord op Anne Faber. De toegevoegde drie werden in een eerdere brief van Dekker ‘abusievelijk niet vermeld’, schrijft hij. De drie zijn teruggehaald naar een gevangenis.
Dekker schrijft verder dat hij al bij zijn aantreden in 2017 wist dat vrijheden werden toegekend aan gedetineerden die vastzaten voor ernstige gewelds- en zedenmisdrijven, die daarvoor eigenlijk niet in aanmerking kwamen. Pas toen hij de onderzoeksrapporten over de moord op Anne Faber te zien kreeg, werd hem duidelijk dat daar ‘enkele serieuze kwetsbaarheden’ aan kleefden.
Debat valt Kamerleden zwaar
Bij het debat zijn nabestaanden van Faber in de Tweede Kamer aanwezig. ‘Dit debat valt mij zwaar,’ trapte Attje Kuiken (PvdA) het debat af. Als er niet zo veel fouten waren gemaakt, had Anne Faber volgens haar waarschijnlijk nog geleefd.
De zaak staat volgens Kuiken niet op zich. Ze wees op de moord op Joost Wolters – de de 38-jarige cybersecuritymedewerker werd op 27 juli 2017 in de Amsterdamse metro doodgestoken – en op de moord op oud-minister Els Borst, op 8 februari 2014. Ook bij deze twee moorden was sprake van een falend systeem voor psychiatrische patiënten. Excuses van minister Dekker zijn voor Kuiken niet afdoende. Ze wil erop kunnen vertrouwen dat de minister de fouten in het systeem corrigeert.
Lees verder: De gek in de aangebouwde garage van Els Borst 
SP’er Michiel van Nispen vindt het ‘niet te verteren’ dat er zulke grote fouten zijn gemaakt. ‘Dit had nooit mogen gebeuren.’ Hij noemt het onbegrijpelijk dat een veroordeelde verkrachter als Michael P. al zo snel zo veel vrijheden kreeg. ‘Fout op fout op fout.’ Ook wil hij weten in hoeverre bezuinigingen hebben meegespeeld bij het drama.
Volgens SGP-leider Kees van der Staaij moet ‘alles op alles’ worden gezet om de veiligheid te vergroten. ‘Je kunt niet anders concluderen dan dat er iets grondig mis is.’ Straf mag volgens de SGP’er niet veranderen in zorg.
Privacy mag nooit zwaarder wegen dan veiligheid
Jeroen van Wijngaarden (VVD) vindt dat privacy nooit boven de veiligheid van de samenleving mag gaan. Michael P. kon bijvoorbeeld zelf beslissen wat er wel en niet in zijn dossier kwam te staan bij de overdracht van de gevangenis naar de kliniek. De cruciale fout is volgens Wijngaarden dat P. geen tbs heeft gekregen. ‘Het loonde om tbs te weigeren.’
Gidi Markuszower (PVV) vindt het ‘afschuwelijk’ dat het systeem ‘zo verrot is’. Dekker en zijn voorganger Klaas Dijkhoff moeten zich schamen, vindt het Kamerlid. Als het aan hem had gelegen, was P. de rest van zijn leven opgesloten na zijn eerste verkrachtingen in 2010 en was de moord op Faber daarmee voorkomen.
Lees ook het commentaar van Gerlof Leistra: Grootste fout in zaak-Michael P. was verzuim om tbs op te leggen
Henk Krol van 50PLUS wil weten waarom Dekker de vrijheden van 24 gedetineerden pas heeft ingetrokken nadat de rapporten vorige week werden gepubliceerd. ‘Probeerde de minister soms zijn hachje te redden?’ Dekker trad aan na de moord op Faber, maar daarmee is hij volgens Krol niet vrijgepleit. ‘Ministeriële verantwoordelijkheid is niet afhankelijk van één persoon.’ Krol wil bij alle verloven standaard een gps-enkelband inzetten.
Wet tegen tbs-weigeraars nog altijd niet in werking
Madeleine van Toorenburg (CDA) vraagt zich af waarom de wet om tbs-weigeraars alsnog tbs te kunnen opleggen, nog altijd niet in werking is. Ook vindt ze het onbegrijpelijk dat de uitwisseling van informatie tussen de verschillende betrokkenen zo slecht was.
Farid Azarkan (DENK) wil dat Dekker aftreedt. Hij noemt de rapporten ‘onthutsend’. Volgens Azarkan heeft het kabinet-Rutte Russische roulette met de Nederlandse samenleving gespeeld.
Waarom perverse Michael P. zo snel weer vrij rondliep, lees hier de reconstructie van Gerlof Leistra
Maarten Groothuizen (D66) kan zich vinden in het feit dat Dekker de aanbevelingen en de conclusies uit de rapporten overneemt. ‘Is de werkdruk niet te hoog? Is de verantwoordingsbureaucratie niet te ver doorgeslagen? Zijn er te veel regels?’ wil de D66’er weten.
Volgens Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) heeft de overheid ‘gruwelijk gefaald’. De grootste fout is volgens haar dat P. verlof kreeg en naar buiten mocht, zonder dat er een risico-analyse was gemaakt.
Lopen er nog meer oud-delinquenten rond die een risico vormen?
Nico Drost (ChristenUnie) betuigde zijn medeleven aan de nabestaanden van Faber. Ook hij wil excuses van Dekker en weten hoe het kan dat privacyoverwegingen bij Michael P. zwaarder hebben gewogen dan de veiligheid.
Femke Merel van Kooten-Arissen (PvdD) wil graag weten of er op dit moment oud-delinquenten rondlopen die nog steeds een risico vormen.
Volgens Theo Hiddema (FvD) is de zaak geen kwestie van geld of falen van het systeem, maar is hier sprake van een ‘menselijk tekort’. Hij vertelde daarna tot in detail over de gewelddadige verkrachting van twee meisjes door P. in 2010. Hij wilde daarmee aantonen wat voor ‘beest’ Michael P. is en wat voor fouten er zijn gemaakt.
Lees ook de column van Afshin Ellian: Wetgever ging in fout bij Anne Faber, niet rechter
Zijn bewoordingen gingen VVD’er Van Wijngaarden te ver. ‘Ik wil de heer Hiddema erop wijzen dat we hier niet in de rechtszaal staan, maar in het parlement.’ Hij wees op de aanwezigheid van de nabestaanden. De moeder van Anne Faber verliet de zaal.
Ontslag voor directeuren gevangenis en kliniek
Hiddema zei dat hij er niet over piekert zijn toon te matigen. ‘Als alles mis is gegaan, hebben we het niet over de zaak zelf, maar over de toon van het debat. Dan bent u bij mij aan het verkeerde adres. Zolang de voorzitter niet ingrijpt, praat ik er lustig op los.’ Kamervoorzitter Khadija Arib vroeg Hiddema daarna de gruwelijke details achterwege te laten.
Volgens Hiddema staat de wet rechters toe zelf in te schatten of iemand tbs opgelegd moet krijgen, los van de vraag of de verdachte daaraan wil meewerken. Hij voegde daaraan toe dat de directeuren van de gevangenis in Vught en de kliniek in Den Dolder moeten opstappen. Minister Dekker kan wel aanblijven.
Minister door het stof
Minister Dekker ging in een reactie door het stof. De overheid is bij de behandeling van P. tekortgeschoten, erkende hij. En er was te weinig oog voor de risico’s van de samenleving. ‘Dit had niet mogen gebeuren.’ Hij bood zijn excuses aan. ‘Ik ben verantwoordelijk en voel die verantwoordelijk in iedere vezel.’ Ongedaan maken kan niet meer, zei de minister. ‘Maar wat we wel kunnen doen is alles op alles zetten om herhaling te voorkomen.’
De minister zei dat hij ‘tot zijn tenen is gemotiveerd’ en wil leren van de gemaakte fouten in deze zaak en van zaken uit het verleden zoals de moord op Joost Wolters en de moord in de Amsterdamse metro in 2017. Hij wil de Kamer periodiek informeren over de voortgang die geboekt is door genomen maatregelen. Ook overweegt hij een stresstest zoals die voor banken werd ingesteld na de financiële crisis.
Markuszower wilde graag van de minister weten waarom hij niet op zijn minst de verantwoordelijke mensen ontslaat die P. onbegeleid op straat lieten. Dekker antwoordde daarop dat hij als minister daarvoor verantwoordelijk is en niet de ambtenaren onder hem.
Kuiken vraagt zich af of er bewust informatie over Michael P. is achtergehouden zodat hij geplaatst kon worden in de kliniek in Den Dolder. Maar dat is niet het geval, zei Dekker. ‘Het is een reeks aan inschattingsfouten en geen kwade opzet.’