Nieuwe liefdesverklaring D66 aan EU: lidmaatschap in Grondwet

D66-fractievoorzitter Rob Jetten kwam donderdag met een opvallend voorstel: samen met Kamerlid Kees Verhoeven pleit hij ervoor om het lidmaatschap van de Europese Unie (EU) in de Grondwet op te nemen. Het is niet de eerste keer dat Jetten met een ‘proefballon’ komt waarvoor de steun gering lijkt. Het plan lijkt dan ook vooral bedoeld om kort voor de Europese verkiezingen de EU-liefde nog eens te benadrukken.

Wat wil D66 en waarom?

In onderstaand filmpje op Twitter zegt Jetten dat hij het gek vindt dat ‘Europa’ niet in onze Grondwet staat. ‘Want we hebben al meer dan 70 jaar vrede, veiligheid en ongekende welvaart te danken aan die Europese samenwerking.’ Daarom dient hij samen met partijgenoot Verhoeven een voorstel in voor een grondwetswijziging: het lidmaatschap van de EU vastleggen in de Grondwet.

Volgens Jetten heeft dat twee voordelen: ‘Ten eerste zorgen we ervoor dat je als Nederland niet in een opvlieging uit de Europese Unie stappen, en daarmee voorkomen we de chaos uit Engeland, de chaos van de Brexit.’ Ook wil D66 duidelijk laten vastleggen hoe de Tweede en Eerste Kamer worden betrokken bij Europese besluitvorming, zodat die het kabinet ‘beter kunnen controleren en beter kunnen bijsturen bij belangrijke Europese besluiten.’

Hoewel de partij er fervent tegen is, is het volgens Jetten niet bedoeld om een ‘Nexit’ onmogelijk te maken, maar wel om duidelijke spelregels te bepalen voor een eventueel vertrek. Als het lidmaatschap in de Grondwet vastligt, kan vertrekken uit de EU alleen als een strenge procedure wordt doorlopen: een eerste lezing en een tweede lezing, daartussen verkiezingen, en uiteindelijk een tweederde meerderheid in het parlement. ‘Je dwingt jezelf tot rustig en goed nadenken over wat de gevolgen zijn en wat er allemaal geregeld moet worden, zodat je dat niet, zoals de Britten nu, pas achteraf ontdekt,‘ legt de D66-voorman tegenover NRC uit.

Krijgt het voorstel veel bijval?

Op voorhand lijkt de kans klein dat een meerderheid van de Tweede Kamer zal instemmen met het D66-wetsvoorstel. Zo schrijft fractievoorzitter Gert-Jan Segers van de ChristenUnie, toch niet de meest EU-kritische partij in het parlement, op Twitter dat de Unie ‘geen geloofsartikel, maar vrijwillige samenwerking van soevereine staten’ is. Segers ziet meer in een ‘hervormde EU die iedere dag haar waarde bewijst, ook voor de Nederlanders’.

Geert Wilders (PVV) reageert op de hem kenmerkende felle wijze. ‘Soevereiniteit weg, referendum weg, vertrek uit de EU onmogelijk. Dictators van #D66 leveren Nederland uit aan de Brusselse elite.’ Hij roept zijn volgers op te kiezen voor ‘vrijheid (…) soevereiniteit, (…) Nederland’, en herhaalt zijn pleidooi voor een Nexit. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet doet dat niet, maar in een donderdag verschenen campagnevideo neemt FVD wel nadrukkelijk afstand van ‘een Europa waarin we steeds meer van onze soevereiniteit afstaan aan Brussel’. Volgens Baudet is dat ‘de kant die VVD en D66 op willen,’ getuige de Europese fractie die ze delen met de Belg Guy Verhofstadt (ALDE).

Baudet stelt dat ook het CDA die richting op wil, vanwege hun Europese samenwerking met de christendemocraat Jean-Claude Juncker en de partij CDU van Angela Merkel. Woensdag hield CDA-minister van Financiën Wopke Hoekstra tijdens zijn Humboldt-rede een pleidooi voor een sterkere EU, met een leiderschapsrol voor Duitsland. Jetten bood Hoekstra vanwege die toespraak een ‘D66-cadeaulidmaatschap’ aan:

Toch zijn er ook signalen dat CDA en ook VVD niet warm lopen voor verdere EU-integratie: ze stemden eind vorige maand vóór een motie van de SGP die oproept tot het schrappen van om de zinsnede dat de Unie moet streven naar een ‘ever closer union‘ (steeds hechter verbond). Daartegenover staat dat partijen in de Eerste Kamer stemden tégen een initiatiefvoorstel van SGP’er Kees van der Staaij om alleen bij een tweederde meerderheid akkoord te gaan met EU-verdragen. Daardoor werd dat voorstel verworpen.

Behalve de gekende eurosceptische geluiden vanuit PVV en FVD ontpopt ook SP zich de laatste tijd steeds nadrukkelijker tot een partij die zich verzet tegen de huidige koers in Brussel. Zo opende de partij woensdag de aanval op PvdA-kopstuk Frans Timmermans, die namens de Europese Socialisten & Democraten (S&D) voorzitter van de Europese Commissie wil worden: in een satirisch filmpje verweet de SP hem Nederland te willen ‘opslokken’ ten faveure van een ‘Europese superstaat’.

Welke voorstellen deed Jetten onlangs nog meer?

Het is de laatste tijd zeker niet het eerste geruchtmakende voorstel van D66, en dan vooral Rob Jetten, dat hevige kritiek losmaakt. In maart poseerde de fractievoorzitter met een opgestoken duim voor de Hemweg-kolencentrale in Amsterdam, met de belofte die te sluiten. Dat leidde tot woede bij vakbonden, omdat sluiting van de centrale honderden banen zou kosten.

Diezelfde maand liet Jetten de ene na de andere ‘proefballon’ los: hij hield een warm pleidooi voor de komst van arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld Oost-Europa, omdat de openstaande vacatures anders niet vervuld zouden worden. Een paar dagen eerder had de D66-leider ook al gepleit voor een ‘miljonairstaks‘ om de in zijn ogen ‘oneerlijke’ voorsprong van welgestelden op de rest van de samenleving te verkleinen. Een maand eerder joeg Jetten coalitiegenoten VVD en CDA tegen zich in het harnas door zich te verzetten tegen het uitrusten van F-35-gevechtsvliegtuigen met een mogelijkheid om nucleaire bommen te vervoeren.

Het pleidooi van donderdag om het EU-lidmaatschap in de Nederlandse Grondwet op te nemen, is overigens een herhaling van het eerste serieuze voorstel dat Jetten deed sinds hij ruim een halfjaar geleden Alexander Pechtold opvolgde. Tijdens een bezoek aan het Britse Lagerhuis, waar hij sprak over Brexit, zag hij naar eigen zeggen ‘met eigen ogen de gevolgen van #Brexit op de Britse politiek en het leven van mensen in het VK’. Al in oktober opperde hij een grondwetswijziging ‘om deze nachtmerrie te voorkomen’.

Hoe staat D66 er in aanloop naar Europese verkiezingen voor?

Het is geen toeval dat Jetten en Verhoeven juist donderdag met het voorstel komen: 9 mei is de zogenoemde Dag van Europa. Het plan heeft dan ook een ‘emotionele lading’ voor de D66’ers, die hun liefdesverklaring aan ‘Brussel’ donderdagavond luister bij zetten met een speciaal evenement: D66 loves Europe.

In congres- en evenementencentrum CitySense in Utrecht trapt de partij officieel de campagne voor de verkiezingen voor het Europees Parlement (23 mei) af met een optreden van de Amerikaans-Nederlandse comedian Greg Shapiro. Ook minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag, Rob Jetten en europarlementariër Sophie in ’t Veld maken er hun opwachting.

Laatstgenoemde kwam deze week onder vuur te liggen nadat HP/De Tijd onthulde dat de D66-lijsttrekker in het Europees Parlement haar dagvergoedingen (320 euro per dag) per maand niet gebruikte voor hotelovernachtingen en maaltijden in Brussel en Straatsburg, waar die voor zouden zijn bedoeld, maar voor bezoeken aan Nederland. De partij weerspreekt dat In ’t Veld daarmee tegen de regels heeft gehandeld: ‘Elke parlementariër mag zelf bepalen hoe en waarvoor de dagvergoeding wordt gebruikt.’ Ook een woordvoerder van het Europees Parlement zegt dat er ‘geen enkele regel is overtreden’.

In ’t Veld, die in tegenstelling tot de meeste europarlementariërs in Brussel woont, gebruikte ook geld uit de ‘kantoorpot’ van ruim 4.000 euro per maand om hotels in Nederland van te betalen. Ze stortte het bedrag aan het Europees Parlement na de berichtgeving van HP/De Tijd wel terug. ‘Wij vinden dat de kantoorpot daarvoor niet gebruikt moet worden,’ zegt een D66-woordvoerder in Brussel tegen persbureau ANP. Ook daarbij is volgens de zegsman niets illegaals gebeurd.