Eerst tussenpaus, dan kroonprins(es): dit zijn mogelijke opvolgers Buma

CDA-leider Sybrand van Haersma Buma (53) wordt de nieuwe burgemeester van Leeuwarden. Met het vertrek van de fractievoorzitter én partijleider moeten de christen-democraten straks twee vacatures vullen. De ministers Hugo de Jonge (Volksgezondheid) en Wopke Hoekstra (Financiën) staan bekend als ‘kroonprins’, maar er zijn meer kanshebbers.

Maandagavond werd bekend dat de gemeenteraad van Leeuwarden Buma heeft voorgedragen om de nieuwe burgemeester van de Friese hoofdstad te worden. De 53-jarige Buma, geboren in het Friese Workum, gaat PvdA’er Ferd Crone opvolgen. ‘Het is een grote uitdaging en een groot voorrecht om aan de slag te mogen als burgemeester van de gemeente Leeuwarden,’ aldus de CDA-leider. Hij was sinds 2002 lid van de Tweede Kamerfractie, sinds 2010 fractievoorzitter en in 2012 werd hij ook partijleider.

Op Twitter feliciteren coalitiegenoten Buma met de voordracht en bedanken ze hem voor zijn werk aan het Binnenhof. Premier Mark Rutte (VVD) noemt hem ‘een steunpilaar in dit kabinet’ en heeft naar eigen zeggen een ‘sterke vertrouwensband’ met Buma opgebouwd. VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff noemt Buma een ‘markante man met principes’, die ‘soms nogal rechtlijnig’ was, ‘maar altijd een betrouwbare collega met wie ik prettig heb samengewerkt’.

https://twitter.com/MinPres/status/1129108071790317570

Rob Jetten (D66) prijst de ‘bumor’ van de CDA-voorman. Jetten zegt dat hij en Buma elkaar ‘vaak hebben weten te vinden, meer dan ik eigenlijk dacht toen ik aantrad als fractievoorzitter’. Gert-Jan Segers (CU) bedankt Buma voor ‘voor de kunde, toewijding en humor, waarmee je bijdroeg aan de goede samenwerking in de huidige coalitie!’

Met het vertrek van Buma is het speculeren over de nieuwe CDA-voorman of -vrouw begonnen. Voor de functie van fractievoorzitter is per direct een opvolger nodig, een nieuwe partijleider is eigenlijk pas nodig in aanloop naar de volgende Tweede Kamerverkiezingen in 2021. Aangezien het al enige tijd in de lucht hing dat Buma zou opstappen, zijn twee ‘kroonprinsen’ al geregeld genoemd.

‘Kroonprinsen’ De Jonge en Hoekstra lijken grootste kanshebbers

Vicepremier en minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge staat in het CDA bekend als een groot talent. Eerder was De Jonge – in het huidige kabinet de eerste plaatsvervanger van premier Rutte – fractiemedewerker in de Tweede Kamer en wethouder in Rotterdam.

Een andere kanshebber is minister van Financiën Wopke Hoekstra, die in de partij veel aanzien geniet. Voordat hij minister werd, was hij senator en schreef hij het CDA-verkiezingsprogramma. Zijn Humboldt-lezing in Berlijn, waarin hij onder meer pleitte voor meer Duits leiderschap in de Europese Unie, wordt in politiek Den Haag beschouwd als een open sollicitatie.

Beide ministers houden zich vooralsnog op de vlakte over de eventuele opvolging van Buma. ‘De verkiezingen zijn pas in 2021 en er is voldoende tijd om ons daarop voor te bereiden,’ antwoordde De Jonge op de vraag of hij partijleider wil worden. ‘Ik ga nu weer verder met mijn stinkende best doen als minister,’ zei Hoekstra, die aangeeft dat hij Buma gaat missen. Beiden benadrukken dat het zaak is om eerst zo snel mogelijk een fractieleider te vinden voordat over het partijleiderschap kan worden gesproken.

Tussenpaus in aanloop naar volgende Tweede Kamerverkiezingen

Omdat de twee ministers niet op de lijst stonden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017, mogen zij de Tweede Kamerfractie nog niet gaan leiden. Daarom lijkt het erop dat er eerst een tussenpaus wordt aangewezen tot er in aanloop naar de volgende landelijke verkiezingen – in maart 2021, tenzij het kabinet daarvóór valt – een echte ‘machtswisseling’ komt.

Voor de positie van overgangsleider komen diverse Tweede Kamerleden in aanmerking. Voormalig campagneleider Pieter Heerma, zoon van Enneüs Heerma die van 1994 tot 1997 fractievoorzitter en partijleider was, onderhandelde mee in de kabinetsformatie en lijkt een serieuze kandidaat om de fractie te leiden. Voor die functie zijn ook de vicefractievoorzitter Madeleine van Toorenburg – die wegens haar standpunten over asiel, justitie en veiligheid wordt gerekend tot de rechtervleugel van de partij – en voormalig wethouder in Leeuwarden Harry van der Molen opties.

Er is ook een kans dat de opvolging van Buma een klus wordt voor een van de twee CDA-bewindspersonen die op de lijst stonden voor de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen. Raymond Knops, nu staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, zou kunnen terugkeren naar de Kamer, waar hij vele jaren defensiewoordvoerder was. Momenteel houdt hij zich veel bezig met de situatie op de Nederlandse Antillen.

Mona Keijzer is ‘kroonprinses die staat te trappelen’

Een belangrijke ‘outsider’ om ook op langere termijn het CDA te leiden, is staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer. Zij deed in 2012 al een gooi naar het partijleiderschap, maar legde het destijds af tegen Buma. Volgens ingewijden is Keijzer kansrijk, mede omdat ze een vrouw is en een katholieke achtergrond heeft. Ook bij CDA-kiezers is ze populair: bij de verkiezingen in 2017 – waarbij Hoekstra en De Jonge niet op de lijst stonden – kreeg ze 165.000 voorkeursstemmen.

Zelf lijkt Keijzer ook wel oren te hebben naar het leiderschap van de partij. Toen ze in maart in radioprogramma Spraakmakers op NPO Radio 1 de vraag kreeg of ze bereid was om Buma op te volgen, antwoordde ze volmondig: ‘Ja, absoluut.’ Ook stoorde Keijzer er zich destijds aan dat in de media veelvuldig over de nieuwe ‘kroonprinsen’ van het CDA – Wopke Hoekstra en De Jonge – werd gesproken. ‘Er staan ook een paar kroonprinsessen te trappelen.’