Woede in Tweede Kamer: IND zet criminele asielzoekers niet uit

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft criminele asielzoekers niet uitgezet om tijd en geld te besparen. Vrijwel alle partijen in de Tweede Kamer zijn verontwaardigd en willen in debat met aankomend staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ankie Broekers-Knol (VVD). Haar voorganger Mark Harbers liet een commissie onlangs nog onderzoek doen naar de IND, maar die concludeerde dat van misstanden geen sprake was.

De IND zette de afgelopen jaren medewerkers van het team Intrekkingen onder druk om verblijfsvergunningen van criminele asielzoekers niet in te trekken, terwijl dat wel had gemoeten. Dat onthult NRC donderdag op basis van crisisbijeenkomsten bij de vreemdelingendienst. Er zou te weinig tijd zijn en het zou te veel geld en moeite kosten om verblijfsvergunningen in te trekken van vreemdelingen die zich schuldig maakten aan een ‘ernstige misdraging’ of hadden gelogen over hun identiteit.

‘Leiding zet medewerkers onder druk om vergunningen niet in te trekken’

Medewerkers klaagden tijdens de personeelsbijeenkomsten dat ze onder druk worden gezet om vooral niet te veel tijd te besteden aan de intrekking van de verblijfsvergunningen van criminele of liegende asielzoekers. De bewijslast om ze te kunnen uitzetten, ligt bij de IND, waarvan de leiding ook de lange procedures met asieladvocaten niet ziet zitten.

‘We moesten in het verleden veel niet-intrekkingen opvoeren en afsluiten enkel vanwege het geld,’ staat in een verslag van een crisisbijeenkomst. Een aanwezig directielid spreekt die aantijging niet tegen. Ook is te lezen dat onder medewerkers een slechte sfeer en wantrouwen in elkaars werk en integriteit heerst.

Medewerkers van het team Intrekkingen in Zwolle – ongeveer dertig mannen en vrouwen – zeiden tijdens de gesprekken te begrijpen dat de beoordeling van de status van veel nieuwkomers tijdens de vluchtelingencrisis vanwege de hoge instroom ‘soepel’ is verlopen, maar willen meer tijd om zaken nader te beoordelen: ‘Juist na de hoge instroom aan de voorkant en de daarbij behorende soepelere beoordeling, zou er meer tijd moeten zijn voor onderzoek als zaken vervolgens bij ons terecht komen,’ staat in een van de verslagen. Die tijd is er volgens de medewerkers niet: ‘De focus ligt op snelle niet-intrekkingen in plaats van op het daadwerkelijk intrekken van verblijfsvergunningen. We vinden dat we te veel bezig zijn met geld genererende acties.’

Onderzoekscommissie in mei: geen bewuste en structurele fouten bij IND

De onthullingen zijn extra pikant omdat die de conclusies van een recent onderzoek in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid ontkrachten. Een klokkenluider had vorig jaar al vergelijkbare misstanden aangekaart. Oud-staatssecretaris Mark Harbers (VVD) – die aftrad nadat onder zijn leiding ambtenaren in een lijstje van de top-10 misdrijven door asielzoekers zware delicten hadden ondergebracht in de categorie ‘overig’ – stelde in februari een onderzoek in.

Een onafhankelijke onderzoekscommissie onder leiding van oud-topambtenaar en voormalig CDA-Tweede Kamerlid Johan de Leeuw concludeerde dat de IND ‘niet veel procedurefouten’ maakt en dat de fouten geen bewust en structureel karakter vertonen. Volgens de commissie zou het lage aantal intrekkingen van verblijfsvergunningen geen gevolg zijn van de hoge werkdruk, en ook niet van instructies door de IND-leiding: ‘Van een werkwijze waarbij mogelijke intrekkingszaken blijven liggen, omdat deze zaken te veel tijd en inspanning vergen, zijn geen aanwijzingen gebleken.’ Uit de crisisgesprekken die NRC  inzag, blijkt het tegendeel.

Nieuw staatssecretaris Broekers-Knol wacht direct pittig debat

Van links tot rechts reageren politieke partijen verontwaardigd op het nieuws. Tweede Kamerlid Bente Becker (VVD) legt de schuld niet bij de regelgeving, maar bij de IND zelf. Ze schrijft dat partijgenoot Klaas Dijkhoff in zijn periode als staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (2015-2017) juist de regels voor het intrekken van verblijfsvergunningen maximaal heeft aangescherpt. ‘IND moet dat dan wel doen!!’

D66 legt de schuld juist bij coalitiegenoot VVD. Tweede Kamerlid Maarten Groothuizen noemt ‘heel veel stoere taal van bewindslieden van de VVD, heel weinig aandacht voor de uitvoering en de mensen die het moeten doen’ de ‘rode draad in heel veel problemen’ bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Ook Attje Kuiken (PvdA) is die mening toegedaan: ‘ondanks alle stoere VVD woorden wordt er dus weer niet aangepakt…’  Volgens SP’er Jasper van Dijk is sprake van ‘taakverwaarlozing door prestatiedruk; de nieuwe staatssecretaris kan aan de bak’.

Het debat zal op zich laten wachten tot de nieuwe staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Ankie Broekers-Knol (VVD), is beëdigd. Zij krijgt asielzaken in haar portefeuille. Woensdag werd bekend dat voormalige voorzitter van de Eerste Kamer de opvolger wordt van de opgestapte staatssecretaris Harbers. Laatstgenoemde keert overigens wel terug als Tweede Kamerlid omdat daar een plek vrijkomt door het vertrek van Malik Azmani, die de VVD-fractie in het Europees Parlement gaat leiden. Op het ministerie van Justitie en Veiligheid vinden veel VVD’ers de laatste jaren hun Waterloo. Het is aan Broekers-Knol om daarin verandering te brengen.