Op 12 juli 1949 kwamen alle 45 inzittenden om het leven bij de ramp met de ‘Franeker’. Het KLM-vliegtuig sloeg tegen een heuvel vlak voor een tussenlanding in Bombay, India. Aan boord zaten dertien vooraanstaande Amerikaanse reporters die op Nederlandse kosten drie weken lang door Nederlands-Indië hadden mogen reizen en die bijna allemaal voorzagen dat een onafhankelijk Indonesië onder Soekarno ten prooi zou vallen aan het communisme.
Meteen na de ramp deed het gerucht de ronde dat de vrijwel nieuwe Lockheed Constellation moedwillig verongelukte door toedoen van wraakzuchtige Indonesische nationalisten of hun Indiase medestanders. Zij zouden het charmeoffensief van het koloniale Nederland willen dwarsbomen.
In 1997 verklaarde een Nederlandse oud-inlichtingenofficier dat India de vliegramp had ‘gefixed’. Hij vernam dit in 1956 van een Indonesische functionaris en die had het weer van een Indiase officier. India liet de Franeker neerstorten uit wraak omdat Nederlandse militairen bij de eerste politionele actie in 1947 per abuis een Indiase Dakota uit de lucht schoten.
Lees verder onder het fragment
In 2001 herhaalde de spion zijn theorie in het boek De crash van de Franeker door Louis Zweers en in het VPRO-programma Andere Tijden. Hij zei dat India ‘een vriendendienst’ aan de Indonesische Republiek leverde door de Amerikaanse reporters het zwijgen op te leggen.
Sabotagetheorie lijkt onwaarschijnlijk
Lees de volledige reconstructie over de fatale vlucht van de Franeker: Was de crash een wraakoefening?
Elsevier Weekblad dook zeventig jaar na dato in de archieven en noemt de sabotagetheorie onwaarschijnlijk. De luchtverkeersleiders in Bombay (het huidige Mumbai) knoeiden na de ramp weliswaar met de verslaglegging van hun communicatie met de Franeker. Maar dat was volgens de onderzoekers van destijds niet ongebruikelijk.
Een misleidend weerbericht zou bovendien niet genoeg zijn om het vliegtuig te laten verongelukken. De KLM-gezagvoerder had op kaarten de heuvel vlak bij de landingsbaan zien liggen, maar was hem vergeten. Indiase en Britse piloten mochten de bewuste landingsbaan alleen bij goed zicht gebruiken. Door onbekendheid met de procedures, hielden de piloten van de Franeker daar geen rekening mee. Met fatale gevolgen.
Op het moment van de ramp hadden de journalisten hun belangrijkste reportages bovendien al gepubliceerd, verstuurd en op grammofoonplaten vastgelegd. In de Verenigde Staten kreeg hun werk door hun plotselinge dood veel extra aandacht.