Schietspellen voor gevangenen: weer misstanden in ‘terreurgevangenis’

De terrorismeafdeling van de gevangenis in Vught is opnieuw in opspraak doordat gevangenen er gewelddadige schietspellen mochten spelen. Het is niet de eerste keer dit jaar dat misstanden naar buiten komen over de afdeling met gevangenen met extremistisch gedachtegoed. Zo konden zij eerder de Dodenherdenking verstoren en radicale ‘jihadlectuur’ lezen.

Gedetineerden op de terroristenafdeling (TA) in Vught hebben in hun cel schietspellen kunnen spelen, meldt De Telegraaf woensdag. De wegens terrorisme veroordeelde gevangenen hadden toegang tot spellen waarin schieten en andere vormen van geweld een grote rol spelen. De krant kreeg ‘signalen’ uit de gevangenis en stelde vragen, waarna de Dienst Justitiële Inrichtingen controleerde of het klopt dat er schietspellen zijn gespeeld op de terroristenafdeling.

Call of Duty, GTA en Halo weggehaald: ‘Niet wenselijk voor doelgroep’

Twee dagen geleden bevestigde een woordvoerder dat het gaat om tien videogames, die intussen zijn weggehaald: ‘Spellen waarin geweld voorkomt, achten wij niet wenselijk voor de TA-doelgroep.’ Het gaat onder meer om Call of Duty, een zogeheten first person shooter waarin de speler een militair is die zware vuurwapens gebruikt om zichzelf te redden. Ook Grand Theft Auto (GTA) – de gebruiker speelt een misdadiger die met behulp van wapens, autodiefstal en roekeloos verkeersgedrag criminele missies moet zien te voltooien – en de schietspellen Brothers in Arms en Halo konden door de gedetineerden worden gespeeld.

Gevangenen kunnen de beschikking krijgen over een spelcomputer, zoals een PlayStation of een X-Box. Volgens een zegsman van het ministerie van Justitie en Veiligheid worden die wel eerst uit elkaar gehaald, zodat eventuele ‘zend-, ontvangst- en dataopslagmogelijkheden’ worden uitgeschakeld. ‘Daardoor is geen toegang tot het internet mogelijk.’

Debat over rol videogames bij aanslagen: slechte invloed of niet?

Van schietspellen is bekend dat ze door terroristische organisaties als Islamitische Staat (IS) zijn gebruikt in propagandavideo’s. Ook zijn voorbeelden bekend van schutters die shooters als Call of Duty speelden. De Telegraaf noemt onder anderen Tristan van der Vlis, die in 2011 zes mensen en daarna zichzelf doodschoot in een winkelcentrum in Alphen aan den Rijn, en de daders van schietpartijen op Amerikaanse scholen, zoals die op Columbine High School in 1999.

Na de twee grote schietpartijen begin deze maand in de Verenigde Staten, in El Paso (Texas) en Dayton (Ohio), noemde Donald Trump gewelddadige videogames een van de factoren die bijdragen aan massaal vuurwapengeweld. De Amerikaanse president kreeg kritiek op die uitspraak, omdat niet onomstotelijk is vastgesteld dat het spelen van schietspellen mensen aanzet tot schietpartijen.

Volgens een onderzoek aan van de Universiteit van Amsterdam hebben videogames geen slechte invloed op spelers zonder gewelddadige neigingen die in een harmonieus gezin opgroeien. Wie al wel in een ‘agressieve omgeving’ zit of zich herkent in gewelddadig gedachtegoed, zou door games met geweld makkelijker tot meer agressie in het echte leven kunnen worden aangezet. De terroristen in Vught vallen in de laatste categorie.

Ongeacht de precieze invloed van videospellen op geweld in het echte leven, is de verontwaardiging op sociale media groot over het nieuws. Met schietspellen kunnen de jihadisten ‘oefenen’ voor echte aanslagen, is een veelgelezen klacht op Twitter. Veel anderen verbazen zich erover dat voor terreur veroordeelden überhaupt mogen gamen in de gevangenis.

Schadevergoeding voor ‘Allahu akbar’-roeper tijdens Dodenherdenking

Ook ander nieuws over de PI in Vught leidt woensdag tot veel woede. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft een van de gevangenen die op 4 mei de stilte van de Dodenherdenking in Vught verstoorde door ‘Allahu akbar’ te roepen een schadevergoeding gekregen. Dit omdat hij na het schreeuwen twee weken in een isoleercel is geplaatst, terwijl de handtekening die daarvoor nodig was, ontbrak. Toen de man een klacht indiende bij de leiding van de afdeling, is hem een bedrag van 27,50 euro toegekend.

Lees verder onder de video

Ook drie andere gedetineerden belandden in de isoleercel omdat ze de herdenking hadden verstoord. Bij hen is de benodigde handtekening wel gezet. In politiek Den Haag was de woede over het verstoren van de Dodenherdenking destijds groot. ‘Ze schreeuwden vanuit hun cel door de roosters, met als enige doel de herdenking te verzieken,’ zei bijvoorbeeld CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg, die bij de herdenking aanwezig was. ‘Te triest voor woorden.’ Ook minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker (VVD) had er geen goed woord voor over. ‘Dat gedetineerden juist dit moment verstoren met kwetsende leuzen is respectloos en onacceptabel.’

Gevangenen konden ‘jihadlectuur’ van radicale predikers lenen in Vught

Begin dit jaar kwam ook al aan het licht dat ‘jihadlectuur‘ lange tijd vrij toegankelijk was voor terroristen in de PI in Vught. Wederom was het De Telegraaf die onthulde dat in de cel boeken te leen waren die aanzetten tot radicalisering. Zo werd in diverse boeken, vaak van de hand van radicale islamitische predikers, opgeroepen tot de gewapende jihad en het vernederen van Joden en christenen. Een voorbeeld is het vertaalde werk van ideoloog Ibn Taymiyya, grondlegger van het jihadisme.

Na de onthullingen zette minister Dekker een commissie aan het werk om de lectuur nogmaals tegen het licht te houden. Die oordeelde uiteindelijk dat elf boeken uit de gevangenis moesten worden verwijderd.  De boeken waren eerder beoordeeld door de gevangenisdirecteur en ‘meerdere experts op het gebied van radicalisering en politiek en religieus extremisme’, maar toen niet ontoelaatbaar bevonden. Later deed een ‘bredere commissie met deradicaliseringsexperts’ nader onderzoek, en bepaalde dat elf boeken niet door de beugel kunnen. Vervolgens werden ze op een zwarte lijst geplaatst.

De bredere commissie gaat voortaan geregeld de inhoud van de boeken beoordelen die de gedetineerden van de terroristenafdeling aanvragen. Ook komen er duidelijke regels over welke lectuur wel en niet mag worden geleend. Eerst waren er geen criteria, waardoor de gevangenisdirecteur met behulp van ‘deskundigen’ per geval moest beoordelen of boeken wel of niet geschikt waren voor de gevangenen.

Dekker wil jihadboeken niet volledig uitbannen: ze kunnen helpen bij deradicalisering

Toch wordt jihadistisch leesvoer niet volledig uit de gevangenis verbannen, maakte Dekker in juni bekend. Volgens hem kan het bestuderen van de werken, mits onder begeleiding van een deskundige, leiden tot deradicalisering omdat ze de lezer kunnen wijzen op foute redeneringen of een meer ‘gematigde’ uitleg van de islamitische geschriften.

Veel voorbeelden van jihadisten die deradicaliseerden, zijn er niet. Wel is ex-Hofstadgroeplid Jason Walters, die in 2004 werd gearresteerd omdat hij een granaat naar de politie gooide, teruggekomen op zijn radicale denkbeelden. In diverse interviews vertelde hij het afgelopen jaar dat het lezen van grote westerse filosofen, ‘vooral Plato, Nietzsche en Heidegger’, hem deed inzien dat hij fout zat. Dat gebeurde terwijl hij zijn gevangenisstraf van 13 jaar uitzat in de PI in Vught.

Wat is de terrorismeafdeling in de PI in Vught precies?