‘Stikstofadvies’ biedt geen hoop voor snelle herstart bouw

Minder hard rijden, minder vee, en niet langer zoeken naar slimmigheden om harde keuzes te vermijden. Iedereen die na het ‘stikstofvonnis’ nog hoopte op een snelle en pijnloze hervatting van de vergunningenstroom voor wegen, stallen en fabrieken, werd gisteren ruw uit die droom geholpen door het advies van oud-commissaris van de Koning Johan Remkes (VVD).

Vooral voor VVD en CDA wordt het lastig om met deze electoraal onappetijtelijke plannen aan de slag te gaan.

De reacties spraken gisteren boekdelen. D66-fractievoorzitter Rob Jetten meldde met een glimlach dat het tijd is voor ‘scherpe keuzes’. En Tweede Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks) twitterde tijdens de presentatie: ‘Het lijkt wel of Remkes de verkiezingsprogramma’s van de afgelopen 25 jaar van GroenLinks voorleest.’

Het advies volgt op het ongeldig verklaren van het stikstofbeleid – het Programma Aanpak Stikstof (PAS) – door de Raad van State. Er dalen te veel stikstofverbindingen neer in natuurgebieden en die richten daar schade aan. PAS nam een voorschot op de toekomstige daling van de stikstofuitstoot door nu alvast nieuwe stallen-, wegen- en huizenbouw toe te staan. Dit mag niet langer.

Deze zomer kwam de vergunningverlening bijna geheel tot stilstand. Oud-commissaris van de Koning in Noord-Holland Johan Remkes (VVD) presenteerde gisteren zijn langverwachte advies om het raderwerk weer in beweging te krijgen. Voor eenieder die hoopte op een snelle terugkeer naar de oude situatie was het geen prettig leesvoer.

Juridische list ‘onacceptabel’

In zijn advies blokkeerde Remkes allereerst de snelle en makkelijke oplossingen die tot dusver zijn geopperd.

Zo zou het verzinnen van een ‘juridische list’, voorzover die al bestaat, ‘onacceptabel’ zijn. Een nauwelijks verhulde sneer naar minister van Infrastructuur en Waterstaat Cora van Nieuwenhuizen (VVD) die hiervoor pleitte om het vergrote vliegveld Lelystad toch te kunnen openen.

De Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO) en VNO-NCW opperden eerder in De Telegraaf om het aantal Natura-2000-gebieden te verminderen. Dat zijn natuurgebieden die wettelijk moeten worden beschermd tegen een teveel aan neerdalende stikstofverbindingen. Maar dat is op de korte termijn een ‘niet-realistische oplossingsrichting’, schrijft Remkes. Nederland vindt Brussel op zijn pad als het gaat morrelen aan afgesproken natuurbeleid.

Minder boeren, minder hard rijden, meer natuur

Wat wel moet gebeuren: stevig ingrijpen om de uitstoot van stikstofverbindingen aan de bron terug te dringen. Dus een lagere maximumsnelheid op een groot aantal wegen, omdat de betroffen natuurgebieden verspreid door het hele land liggen. Ook moet de landbouw worden gesaneerd. Boeren met bedrijven die verouderd zijn of in de buurt van natuur liggen, moeten worden uitgekocht. In natuur wordt juist geïnvesteerd.

De luchtvaart en het openbaar vervoer komen later aan de beurt.

De ruimte die vrijkomt met deze maatregelen is niet direct beschikbaar voor nieuwe wegen, stallen en huizen. Omdat er nog altijd te veel stikstofverbindingen neerdalen op natuurgebieden moet een flink deel van de gewonnen ruimte worden ‘afgeroomd’. Het is aan de politiek om te bepalen hoeveel, schrijft Remkes. Pas daarna komt er ruimte voor economische ontwikkeling.

Getemperde verwachtingen

Het is dus maar de vraag hoe snel de vergunningenstroom weer op gang komt. Remkes tempert de verwachtingen. De verlening begint zeker ‘niet op korte termijn’ en ‘niet over de volle breedte’. Dat zal verschillen van regio tot regio. Ook van allerlei uitzonderingsregelingen – zoals het toestaan van projecten die extreem weinig stikstof uitstoten – is onduidelijk of ze kunnen doorgaan. En  als vanouds wordt het nooit meer, als het aan Remkes ligt, zo verraadt de titel van het rapport al: Niet alles kan.

Politiek is zelf schuldig

Vooral voor CDA en VVD is het een vervelend advies. Zij zullen weinig zin hebben om GroenLinks-stokpaardjes als een lagere maximumsnelheid in te voeren. Al biedt het advies nog wel mogelijkheden om er het beste van te maken.

Zo leek Jaco Geurts (CDA) nog enigszins opgelucht dat in het advies geen plannen staan om de veestapel draconisch te verkleinen, zoals Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot (D66) eerder voorstelde. Nu is er ruimte voor maatwerk en het uitkopen van boeren die dicht op hun pensioen zitten, een verouderd bedrijf hebben of dicht bij een natuurgebied zijn gevestigd. Ook zijn er interessante passages om innovaties niet langer te verstikken met regeltjes, maar juist (financieel) aan te moedigen en naar de markt te brengen.

Geen medelijden

Een andere route is het investeren in (grotere en) fraaiere natuurgebieden. Die scheppen ook weer ruimte. En het zijn positieve maatregelen waarvan velen blij worden. Ook is het advies kritisch over subsidie van de bijstook van biomassa – omgehakte en versnipperde bomen. Een klimaatplan dat ook velen op de rechterflank ergert. En wie weet wordt het mogelijk om een systeem op te tuigen voor handel in ‘stikstofrechten’. Een liberale oplossing om dit milieuprobleem efficiënt te lijf te gaan.

Maar het is de vraag hoeveel troost dit VVD’ers biedt als straks de borden met ‘130’ op veel plekken worden losgeschroefd. Op medelijden hoeven de politici overigens niet te rekenen. Ze hebben de problemen zelf veroorzaakt, schrijft Remkes, door zo in te zetten op het ongeldig verklaarde PAS. Eigen schuld, dikke bult.