‘Nederland heeft een Rutte-probleem’: kabinet gefileerd in stikstofdebat

De Tweede Kamer debatteert donderdag over de stikstofcrisis. Het kabinet ligt zwaar onder vuur om de ‘rotmaatregelen’ die buiten de coalitie niemand tevredenstellen. Zo heeft Nederland volgens de rechtse oppositie (PVV, FVD) geen stikstofprobleem, maar een ‘Rutte-probleem’, en klaagt de linkse oppositie (GroenLinks, PvdA, SP) dat het kabinet de kool en de geit spaart door de boeren – voorlopig – te ontzien. Een bloemlezing van het debat.

Het openingswoord was aan Geert Wilders. Hij liet geen spaan heel van de premier, die in zijn ogen de verantwoordelijkheid draagt voor de ‘stikstofcrisis’ die Nederland teistert: ‘We hebben in Nederland geen stikstofprobleem, we hebben een Rutte-probleem.’ Volgens Wilders is hij ‘een incompetente premier, die krankzinnige milieuregels uit Brussel accepteert of zelf invoert’.

Daarna zou Rutte wegduiken en zich verstoppen als het fout gaat als boeren en bouwers om een oplossing schreeuwen, om vervolgens met een ‘pakket aan paniekmaatregelen te komen waar de honden geen brood van lusten’. De premier is volgens Wilders ‘het probleem van Nederland’, een man ‘voor wie alles onderhandelbaar is en alles weggegeven kan worden’. Het enige principe van Rutte is volgens de PVV-leider ‘dat hij geen principes heeft’.

‘VVD steunt niet hardwerkende Nederlander, maar hippies GL en D66’

Daarmee was de toon gezet voor een debat waarin het kabinet, de premier in het bijzonder, zoals verwacht zwaar in het defensief werd gedrukt. ‘Het kan toch niet zo zijn dat je in Duitsland 180 kilometer per uur mag rijden, en ze daar een drempelwaarde voor stikstof hebben die zo hoog is dat geen boer, geen bouwer, helemaal niemand daar last van heeft,’ fulmineerde Wilders, ‘terwijl we hier in Nederland dadelijk met de bakfiets naar ons werk kunnen en boeren en bedrijven duizenden onuitvoerbare regels op zich afgevuurd krijgen?’

Het is volgens Wilders niet langer ‘de hardwerkende Nederlander en de automobilist die op de steun van de VVD kan rekenen, maar de hippies en de milieufundamentalisten van D66 en GroenLinks’. Met de verlaging van de maximumsnelheid van 130 naar 100 kilometer per uur is de VVD ‘van vroem-vroempartij naar bakfietspartij’ gegaan, vindt de PVV-leider. Rutte en consorten kiezen ‘voor links, voor leugens’ omdat die ‘aan de macht willen blijven’, denkt Wilders.

Baudet: geen natuurcrisis, maar een boekhoudkundige, juridische crisis

Vergelijkbare verwijten kreeg Rutte aan het eind van de eerste termijn van het debat van Thierry Baudet. De fractievoorzitter van Forum voor Democratie (FVD) opende optimistisch: het gaat ‘ontzettend goed’ met de natuur, een punt dat hij kracht bijzette door grafieken te tonen met de dalende stikstofuitstoot en stijgende luchtkwaliteit. De ‘stikstofcrisis’ is dan ook ‘op geen enkele manier een natuur- of milieucrisis’, betoogde hij. Het gaat namelijk niet om het overschrijden van milieunormen of het afsterven van bomen, aldus Baudet. ‘Het is een boekhoudkundige crisis, een juridische crisis.’

Het probleem is volgens de FVD-voorman het te strenge Nederlandse vergunningenstelsel voor de uitstoot van stikstof, dat zou moeten worden gelijkgesteld met dat in Duitsland. Daar zijn de normen volgens Baudet 140 keer zo streng, en geldt op veel plekken geen maximumsnelheid.

De reden dat het kabinet de strenge stikstofregels toch wil handhaven, is de passieve houding van VVD en CDA tegenover coalitiegenoot D66 en de ‘geheime gedoogpartner’ GroenLinks, die ‘ontzettend blij [zijn] met deze quasi-crisis en het totale onvermogen van het kabinet’, dat zou vrezen voor nieuwe verkiezingen. ‘Never waste a good crisis’, is volgens Baudet het motto van D66 en GroenLinks. ‘Deze partijen gaan de hele rits met milieumaatregelen opentrekken’ waarop ze al jaren zouden wachten: het inkrimpen van de veestapel, het verlagen van de maximumsnelheid, minder bouwen, en minder vlees eten. ‘Alle mogelijkheden om ons leven aan banden te leggen, wenden zij aan.’

Klaver gefeliciteerd door Wilders en Baudet: ‘Premier voert uw beleid uit’

Baudet sloot zijn bijdrage af door, net als Wilders, GroenLinks-leider Jesse Klaver te feliciteren. ‘U bent niet de premier, maar de premier voert wel het beleid uit dat u al jaren wilt. Van harte.’ De PVV-leider had Klaver eerder al gefeliciteerd met zijn vermelding in het Amerikaanse opinieblad TIME als een van de 100 ‘leiders van de toekomst’. Volgens Wilders zit de GroenLinks-voorman al tijden officieus in Vak K, waar het kabinet tijdens debatten zetelt.

Tussendoor zijn Rutte en zijn kabinet ook stevig onder vuur genomen door oppositiepartijen die wél geloven dat het land met een stikstofcrisis kampt. ‘Nederland heeft al decennia een stikstofprobleem, maar er werd altijd vastgehouden aan magische rekenmethoden,’ aldus SP-Kamerlid Frank Futselaar. De noodoplossingen die het kabinet woensdag presenteerde, zijn volgens hem onvoldoende. Volgens Futselaar, die het ‘gênant’ vindt dat het kabinet pas in actie kwam een half jaar nadat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) door de rechter was teruggefloten, is het onvermijdelijk om de veestapel flink in te krimpen.

Ouwehand: ‘Kan Rutte opletten en stoppen met kijken op zijn mobieltje?’

Zoals verwacht legde Esther Ouwehand, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren in de Tweede Kamer, de nadruk op de natuur en de dieren, die volgens haar de ‘echte slachtoffers’ zijn, en niet de automobilisten waarover de VVD zich vooral druk zou maken.

Na kritiek op het kabinet, dat zich met het noodpakket niet aan de wet zou houden, richtte Ouwehand zich geërgerd tot premier Rutte: ‘Zou hij misschien even kunnen opletten en stoppen met kijken op zijn mobieltje?’ Zonder op te kijken antwoordde de premier dat hij alles hoorde, waarna Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) hem nogmaals verzocht ‘goed op te letten op de inbreng van de Kamerleden’. Arib durft Ruttes telefoon evenwel niet af te pakken, zei ze. ‘Veelzeggend dit,’ besloot Ouwehand.

De linkse oppositieleider Jesse Klaver had evenmin een goed woord over voor de stikstofaanpak van het kabinet. De GroenLinks-leider herhaalde zijn wens om de veestapel te halveren, maar vindt ook dat het vliegverkeer aan banden moet worden gelegd. Die maatregelen zijn broodnodig om de natuur te behouden en tegelijkertijd te kunnen bouwen, zei hij.

Jesse Klaver vindt aanpak kabinet wanprestatie: ‘Schaam jezelf!’

Klaver noemde de aanpak van het kabinet in de ‘stikstofcrisis’ een ‘wanprestatie’: ‘Deze noodmaatregelen? Schaam jezelf! Is dit waar je mee komt om de natuur te herstellen? Volstrekt onvoldoende.’ De GroenLinks-leider vindt dat de snelheidsverlaging naar 100 kilometer per uur voor auto’s ook ’s avonds en ’s nachts had gemoeten, en niet alleen van 06.00 tot 19.00 uur. Dat het kabinet een half jaar nodig heeft gehad om met een verlaging van de maximumsnelheid te komen, baart Klaver zorgen: hij vraagt zich af hoelang het dan wel niet moet gaan duren iets te doen aan het eventueel inkrimpen van de veestapel.

Rutte, die de ‘stikstofcrisis’ de grootste crisis in zijn negen jaar als premier had genoemd, was tijdens eerdere crises als de MH17 ‘een fantastische crisismanager’, aldus Klaver. ‘Maar deze crisis hebben Rutte en zijn kabinetten zelf veroorzaakt.’ Daarmee doelde hij op de invoering van het Programma Aanpak Stikstof (PAS), dat in strijd bleek te zijn met regels van de Europese Unie (EU). De GroenLinks-voorman vindt dat Nederland ‘aan zijn internationale verplichtingen moet voldoen’.

Namens de coalitiepartijen waren Mark Harbers (VVD), Jaco Geurts (CDA), Tjeerd de Groot (D66) en Carla Dik-Faber (ChristenUnie) aanwezig om de oplossingen van het kabinet te verdedigen. Zo zei Geurts dat inkrimping van de veestapel – wat coalitiegenoot De Groot vorige maand juist opperde op het Malieveld – ‘helemaal niet aan de orde’ is.

Verder viel op dat diezelfde De Groot erop hamerde dat de natuur in Nederland er niet zo goed voorstaat als Baudet en Wilders willen doen geloven, en beweerde hij dat er per dag vijftig astmagevallen bijkomen door de stikstof. Een bewering die hij verder niet onderbouwde.

VVD en D66 oneens over wel of niet schrappen Natura2000-gebieden

Over het schrappen van Natura2000-gebieden, waar de rechtse oppositie vóór is en de linkse oppositie fel tegen, lijkt in de coalitie geen overeenstemming te bestaan. Harbers zei herhaaldelijk dat er te veel van die beschermde natuurgebieden zijn: ‘Nederland zal blijven vastlopen als we rigide blijven vasthouden aan Natura2000, dus schrappen of herindelen is hoognodig,’ aldus de VVD’er. Volgens D66’er Tjeerd de Groot heeft Nederland juist internationale verplichtingen om nog eens 4 procent van het Nederlandse landoppervlak tot beschermd natuurgebied te verklaren.

Woensdagavond liet het kabinet weten dat het schrappen van beschermde natuur toch een optie is, terwijl het ministerie van Landbouw en Natuur vorige maand nog stelde dat dit onmogelijk is. Nu willen drie ministers, onder wie Carola Schouten (Landbouw, ChristenUnie), toch in Brussel gaan ‘kijken naar de manier waarop we met natuur omgaan’. In een brief aan de Tweede Kamer schreef het kabinet dat ‘daar waar dat aan de orde is, zal worden bekeken of de beschermde status moet worden aangepast’. Dat moet gebeuren in overleg met de Europese Commissie. Er is één probleem: volgens oud-VVD-minister Johan Remkes, die een commissie leidde om oplossingen te zoeken voor de ‘stikstofcrisis’, maakt het schrappen van natuurgebieden in Brussel geen schijn van kans.

Na een korte schorsing van het debat mocht de regering reageren. Staatssecretaris van Milieu en Wonen Stientje van Veldhoven (D66) stelde dat de maatregelen de bouw van 75.000 woningen volgend jaar mogelijk maken. Minister Schouten wees erop dat het ‘noodpakket’ alleen voor de korte termijn is, en dat binnenkort een ander pakket maatregelen voor de lange termijn volgt. Rutte bevestigde dat het kabinet kijkt naar mogelijkheden om natuurgebieden opnieuw in te delen: ‘Ze moeten robuust zijn, maar soms heb je te maken met een postzegeltje waarbij wat je ook doet, dat niet houdbaar is,’ aldus de premier die geen specifieke natuurgebieden wilde noemen. ‘Daar moet je ook kritisch naar durven kijken.’

Motie van wantrouwen Wilders verworpen, alleen steun FVD

Omstreeks 17.00 uur diende Wilders een naar eigen zeggen ‘constructieve’ motie van wantrouwen in tegen het kabinet: ‘Het gaat hartstikke goed met de natuur in Nederland, dus het heeft helemaal geen zin om de automobilisten, maar vooral de boeren en bouwers te pakken.’ De motie werd verworpen omdat naast de PVV alleen de FVD mee stemde. Ex-VVD’er Wybren van Haga zei voor het debat al dat hij de stikstofdiscussie ‘eigenlijk onzin’ vindt, maar steunde het kabinet toch.