Oost-Europeanen maken massaal misbruik van de Ziektewet. De IND moet 70 miljoen euro aan dwangsommen uitkeren aan asielzoekers die te lang wachten op de afhandeling van hun asielaanvraag. Het is het patroon geworden van een ziekte die zo endemisch is dat zelfs de bitterste ironie er geen vat meer op heeft, schrijft Philip van Tijn. Kamerleden verzaken om deugdelijke wetten te maken, met misbruik op grote schaal tot gevolg.
De Tweede Kamer neemt een wet aan. Dat doet de wetgevende macht tegenwoordig tussen tientallen spoeddebatten, vragenuurtjes en hoorzittingen in. O ja, we zijn ook nog de wetgevende macht, sorry, waren we even vergeten.
Adviezen van niet-kinderachtige organen als de Raad van State worden nauwelijks gelezen, naar waarschuwingen van echte deskundigen wordt nauwelijks geluisterd. Wel laten de meeste fracties zich leiden door wat belangengroepen te berde brengen, vooral als het over zielige mensen gaat.
Philip van Tijn
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
De wet treedt in werking en na een tijdje komt een krant of een tv-programma met een onthulling. De wet schiet zijn doel voorbij / de wet heeft onvoorziene consequenties / alzijdig misbruik is in de kiem van de wet aanwezig / de wet blijkt de belastingbetaler astronomische bedragen te kosten.
Kamer is ‘geschokt en verontwaardigd’
Dan is er Kamerbrede verontwaardiging. Sterker, de Kamer is collectief ‘geschokt’, zo niet ‘verbijsterd’, het mantra van deze dagen. De minister / staatssecretaris heeft zitten slapen, de IND / UWV / Inspectie heeft zijn werk niet gedaan / die uitvoeringsinstantie deugt niet, de bezem erdoor.
De geachte afgevaardigden verdringen elkaar bij de (interruptie)microfoon. Maar niet één volksvertegenwoordiger steekt de hand in eigen boezem en zegt: ‘Het is onze eigen schuld. Dat hebben we helemaal niet beseft toen we die wet als hamerstuk aannamen. We zijn te veel uitgegaan van het goede in de mens. We hebben ons te veel laten leiden door die malle bestseller van Rutger Bregman De meeste mensen deugen.’
Arbeidsmigrant voor een week
In één week, sterker, vrijwel op één dag twee enormiteiten. Nieuwsuur onthulde een enorme fraude met Nederlandse uitkeringen door arbeidsmigranten. Eigenlijk niet-arbeidsmigranten, want dat gaat zo: een inwoner van Polen, Bulgarije of Roemenië, een EU-genoot dus, trekt als arbeidsmigrant naar Nederland, komt daar aan het werk, maar gaat helaas na een dag of een week of een maand door zijn rug. Krijgt dus van het UWV een uitkering ingevolge de Ziektewet, gaat terug naar zijn eigen land, met behoud van uitkering (dat mag) en pleegt vervolgens fraude met gezondheidsverklaringen (dat mag niet).
Lees ook het commentaar van Rene van Rijckevorsel: Geen belastinggeld naar wachtende – en berekenende – asielzoekers
Wij zijn machteloos, want alles is volgens EU-regels en Nederland mag niet buiten zijn eigen grenzen controleren. ‘Er blijft altijd een kans op fraude bestaan,’ zegt het UWV in een reactie, wetend dat dit nogal massaal gebeurt. Minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees (D66) heeft tegen deze en aanverwante misstanden eind 2018 ‘maatregelen’ aangekondigd, maar die zijn mij in elk geval ontgaan.
We hebben onszelf dwangsommen opgelegd
Nu de dwangsom voor asielzoekers, ook deze week. Dat werkt zo: iemand komt als asielzoeker Nederland binnen en meldt zich. Vanaf dat moment staat de teller aan, want binnen zes maanden moet zijn asielaanvraag worden afgehandeld. Dat heeft onze volksvertegenwoordiging bepaald, in de Wet dwangsom en beroep voor asielzoekers.
Na zes maanden kunnen zogeheten asieladvocaten namens hun cliënten – die zelf van toeten noch blazen weten, behalve dat ze hebben gehoord dat je in Nederland moet wezen – een ingebrekestelling indienen. Als de IND daarop niet binnen twee weken reageert, gaat de dwangsom in. Die kan behoorlijk oplopen.
De asielzoekers om wie het gaat, zijn nagenoeg kansloos, want zij komen uit landen die wij tot ‘veilig’ hebben bestempeld. Dat weten die asielzoekers ook, maar zij weten ook van de dwangsom en van de asieladvocaten. En zij weten ook dat de IND overbelast is, doordat minister en Tweede Kamer de IND hebben gekortwiekt toen het er even naar uitzag dat de asielstroom zou opdrogen. En wat zij niet eens weten is dat de IND begint met de kansrijke gevallen, in plaats van dat de IND in snel tempo de kansloze gevallen (die van de dwangsommen) afhandelt. Zo komen de kansloze gevallen natuurlijk niet aan de beurt.
Afghaanse asielzoekers maken gebruik van onze stupiditeit
En zo moest staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ankie Broekers-Knol (VVD), opvolger van de ongelukkige Mark Harbers die over asielzoekers struikelde (de Kamer was ‘verbijsterd’), maandag meedelen dat er geen 17 miljoen euro aan dwangsommen moest worden uitgekeerd – zoals ze nog maar twee maanden geleden had gezegd – maar zeker 70 miljoen, viermaal zoveel dus. Voor de goede orde: in 2018 ging het om 5,5 miljoen, in 2017 om 1 miljoen euro, maar dat komt doordat het aantal asielzoekers zo was afgenomen, want daarom werd de IND gekortwiekt.
Ik gun het die Oost-Europese arbeidsmigranten en Afghaanse asielzoekers natuurlijk – want die maken gebruik van onze stupiditeit – maar het blijft toch een vervelend gevoel om systematisch te worden geflest. De Kamer kan nu wel weer staatssecretaris Broekers-Knol de laan uitsturen vanwege de weggegooide IND-miljoenen aan Afghanen, en minister Koolmees en zijn staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) vanwege de ten onrechte overgeboekte uitkeringen naar Polen en Bulgarije, maar op die manier ben je gauw door je bewindslieden heen. Misschien moeten de Kamerleden gewoon eens hun meest wezenlijke werk doen en deugdelijke wetten maken.