In een brief aan de Tweede Kamer waarschuwt minister Kajsa Ollongren opnieuw voor nepnieuws in Nederland. Volgens de D66-minister van Binnenlandse Zaken wordt vanuit Rusland valse informatie over het coronavirus in Nederland verspreid. Een jaar geleden waarschuwde Ollongren ook al voor nepnieuws. Er was toen veel kritiek op haar onderzoek ernaar.
Waar waarschuwt de minister nu voor?
Onderwerp van Ollongrens Kamerbrief is de bescherming van de democratie tegen desinformatie. Ollongren benadrukt dat door de verspreiding van het coronavirus betrouwbare informatie nog essentiëler is geworden: ‘Het is belangrijk dat mensen tijdens deze uitbraak zichzelf en elkaar goed kunnen informeren. In deze wereld waar informatie zich razendsnel verspreidt, is het tijdig controleren op feitelijke (on)juistheid lastig.’
Volgens Ollongren is er ‘de afgelopen periode veel misleidende informatie rondgegaan’ over het coronavirus. Onder meer in brieven, maar vooral op sociale media en platforms als WhatsApp.
Lees ook: Minister Ollongren blijkt verspreider nepnieuws
Wat is het gevaar?
Ollongren haalt in haar Kamerbrief de Wereldgezondheidsorganisatie aan die waarschuwt voor een stortvloed aan informatie over het coronavirus. Die zogenoemde ‘infodemie’ zou mensen te veel informatie geven, waardoor zij niet kunnen nagaan of die betrouwbaar of onbetrouwbaar is.
Rusland zou willen profiteren van de verwarring. Ollongren kreeg van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) de bevestiging dat er ‘Russische narratieven’ worden gedeeld ‘in een aantal Nederlandse socialemediagroepen’. Ook wijst de minister op het AIVD jaarverslag 2019 waarin de veiligheidsdienst waarschuwt voor ‘Russische beïnvloedingsactiviteiten’.
Volgens de AIVD probeert Rusland de nadruk te leggen op Europese verdeeldheid en gebrek aan onderlinge solidariteit in de bestrijding van het coronavirus.
Wat zei minister Ollongren hier eerder over?
Sinds haar aantreden in 2017 waarschuwt minister Ollongren voor nepnieuws, desinformatie en buitenlandse beïnvloeding bij verkiezingen. Russisch nepnieuws zou worden gebruikt om de publieke opinie in Nederland te beïnvloeden.
Russische beïnvloedingscampagnes zijn vervolgens door Ollongren gebruikt als argument voor de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Deze zogeheten sleepwet, die in 2018 onderwerp was van een referendum, moest die buitenlandse beïnvloeding voorkomen. Een meerderheid van de kiezers sprak zich uit tegen de wet.
Duidelijke voorbeelden van nepnieuws en Russische invloed kwamen er nooit, hoewel Ollongren dat wel had beloofd. In 2019 liet ze daarom een rapport opstellen waarvoor desinformatie in Nederland werd onderzocht.
Lees ook: Wat is er eigenlijk liberaal aan D66?
Wat kwam uit dat onderzoek?
Russische beïnvloeding werd in ‘Politiek en Sociale Media Manipulatie’, het rapport van de Universiteit van Amsterdam, niet bewezen. De waarschuwingen van Ollongren over Russische inmenging bleken voorbarig. ‘Ik heb momenteel geen aanwijzingen dat er bij onze verkiezingen door statelijke actoren grootschalig desinformatie is verspreid,’ meldde zij vorig jaar in een Kamerbrief ter evaluatie van de Provinciale Statenverkiezingen en de Europese Parlementsverkiezingen in 2019. Met ‘statelijke actoren’ werd impliciet Rusland bedoeld.
In plaats van nepnieuws en desinformatie werd in het rapport een nieuwe term geïntroduceerd: junknieuws. Diverse Nederlandse websites werden hiervan beschuldigd.