Waarvan menige minister van verkeer of milieu in het verleden droomde, is de afgelopen maanden zonder enig politiek debat, laat staan een nota verwezenlijkt, schrijft Carla Joosten. Honderdduizenden Nederlanders gingen thuiswerken. Met alle gevolgen voor het woon- werkverkeer van dien.
Als de coronacrisis niet zo ernstig was, is het bijna lachwekkend om te zien hoe een ontwikkeling die in theorie al decennia werd bepleit maar nooit echt van de grond kwam door een virus werd afgedwongen.
Toenmalige ministers Neelie Kroes (Verkeer) en Ed Nijpels (Milieu) schetsten al in 1988 vergezichten van de mogelijkheden die technologie en informatica boden voor de dichtslibbende wegen. Toepassing van die technologie en informatica zou belangrijke gevolgen hebben voor het vervoer van personen en goederen, wisten de VVD’ers destijds.
‘Telewinkelen, telebankieren, telewerken’
Ze repten van ‘elektronisch berichtenverkeer, standaardisatie, telematica in relatie tot verkeer en vervoer en onderwerpen als telewinkelen, telebankieren, telewerken’.
Ze voorzagen ook obstakels. ‘Telewerken roept zoals de meeste nieuwigheden vragen op. Het idee dat mensen die thuis werken niet gecontroleerd kunnen worden en het mogelijke gemis aan sociale contacten werkt niet animerend.’
Goed voorzien door de schrijvers van het in 1988 verschenen deel a van het Tweede Struktuurschema Verkeer en Vervoer. De notaschrijvers repten ook al van telebankieren, telewinkelen en televeilen.
Het is allemaal uitgekomen, zij het in andere bewoordingen – telewerken werd thuiswerken en van online werd nog niet gesproken. Alleen was destijds niet voorzien dat het dertig jaar zou duren voordat het zover was.
Hoe gaat Nederland om met de coronacrisis?
De politiek heeft zich al die jaren beziggehouden met gekissebis over het terugdringen van het autoverkeer al dan niet via rekeningrijden of spitsheffingen. Experimenten met carpoolen stierven in schoonheid.
De files bleven groeien en het OV werd alsmaar drukker
Telewerken werd amper werkelijkheid, het bleef bij een dag thuis werken. De files groeiden verder, het openbaar vervoer werd alsmaar drukker, maar echt beleid zat er niet meer achter. Koning auto moest beschermd en voor een geavanceerd openbaar vervoerssysteem heb je politici met visie en durf nodig die willen investeren in iets wat ze zelf nooit in werking kunnen stellen omdat de aanleg vele jaren vergt. Iets wat in feite geldt voor alle infrastructuur.
En zie waar we zijn in 2020. Noodgedwongen zitten kantoorwerkers over de hele wereld thuis aan keukentafels of in het betere geval een echt bureau – misschien wel een zit-sta-op-versie – te zwoegen. Files werden zeldzaam en de treinen reden voornamelijk voor werkers uit de zorg en andere urgente beroepen.
Dit schreef EW eerder in deze coronacrisis over thuiswerken
Werknemers en werkgevers zagen dat het goed was.
En hoe verder?
Nu het virus zich maar lastig laat bedwingen, is de vraag hoe dit verder moet. Aan thuiswerken zitten veel voordelen zoals die voor het milieu. De technologie waar Neelie Kroes en Ed Nijpels al van droomden, bleek er allang te zijn en biedt dusdanige mogelijkheden dat vergaderen vanuit huis bijna effectiever wordt dan op kantoor.
Het gestress in de ochtendspits missen vermoedelijk maar weinigen. Of het zou dat ritje alleen in de auto moeten zijn, wat in een ver verleden ook al eens als verklaring werd gegeven voor het gemak waarmee velen dag in dag uit in de file rijden: dat heerlijke moment alleen.
Sociale aspecten spelen sowieso een rol. Wie thuis geen ruimte heeft en kinderen moet opvangen, zit er minder ontspannen bij. Gemist wordt de koffieautomaat, zo geschikt voor roddel en achterklap, maar ook voor samenspraak die leidt tot creatieve ideeën.
Steeds vaker hoorbaar zijn klachten over rug- en nekpijn vanwege het thuiswerken op een keukenstoel. Wat hieraan te doen?
Ergonomen hielden de kantoormens gezond
Zeker tot 1 september blijft thuiswerken de regel. Volgens de Arbowet is het een taak van de werkgever te zorgen voor een gezonde, veilige werkplek. Dat was de afgelopen jaren op vele kantoren te merken. Ergonomen kwamen eraan te pas om de kantoormens gezond en wel te houden.
Verstelbare bureaus met trappers eronder, ingenieuze bureaustoelen met knoppen die lang niet iedereen wist te bedienen en kantines vol gezond eten raakten in zwang. Zelfs lunchwandelen werd mode.
Wat als het virus ons langer dwingt om thuis te werken?
Vragen doemen op. Wat te doen als het virus ons dwingt langer thuis te werken? Worden bureaustoelen van kantoor naar huis verhuisd? Stelt de werkgever daarvoor een busje beschikbaar? Dat laatste schijnt hier en daar al te gebeuren, zoals arbeidsjurist Pascal Besselink in dagblad Trouw signaleerde.
Gezien de creativiteit die alom loskwam afgelopen weken, zijn zulke praktische kwesties allemaal oplosbaar.
Gaat de meute straks weer de volle weg op of volle trein in?
Een andere vraag is wat er gaat gebeuren als het virus eindelijk is bedwongen. Gaat de meute dan weer massaal de weg op en het openbaar vervoer in om later terug te kijken op dat rare thuiswerken in tijden van corona?
Het is een zegen dat politici even niet met grootse visies komen of met nota’s die uiteindelijk toch theorie blijken te zijn. Het zou ook een zegen zijn als het praktische denken waartoe het coronavirus noopte, uitgangspunt blijft als er een medicijn of vaccin is.
Het experiment waar niemand om vroeg, is geslaagd
Het virus heeft bewezen dat zoiets voor de hand liggend als thuiswerken – zie de nota’s van dertig jaar geleden – in de praktijk werkt. Het experiment, waar niemand om vroeg, is geslaagd. De samenleving kan met de opgedane kennis haar voordeel doen.