Nederland pakt het coronavirus net even iets anders aan dan landen als Duitsland en Zuid-Korea. De actiegroep Containment Nu! snapt niks van die koers en voert een tegencampagne.
Er is opvallend veel eensgezindheid in de politiek over de aanpak van het coronavirus. Maar in de samenleving groeit ongenoegen over de strategie. Een van de felste tegengeluiden komt van actiegroep Containment Nu!. Dat is een actiegroep met een vaste kern van circa vijf mensen, onder wie Jaap Stronks, die in het dagelijks leven met zijn bedrijf Bolster digitale campagnes maakt. Hij en enkele anderen roeren zich sinds de uitbraak van het virus in Nederland op sociale media, omdat ze zich verbazen over de adviezen van het Outbreak Management Team (OMT) en de keuzes van het kabinet. Dat begon, zegt Stronks aan de telefoon, na de toespraak van premier Mark Rutte op 16 maart.
Lees alle artikelen over het coronavirus in ons dossier
Stronks en enkele gelijkgestemden verbaasden zich eigenlijk meteen over de keuze om onder meer aan te sturen op groepsimmuniteit. ‘We zijn geen wetenschappers, maar mensen met een internationaal mediadieet. Dus er was al gauw verbazing over hoe Nederland afweek van andere landen. Het gaat ook niet zozeer om wetenschap, maar om beleidskeuzes.’
Los-vastverband in allerlei chatgroepen
Hoe meer de pandemie zich uitbreidde, hoe groter de verbazing werd. ‘Het viel ons op dat Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Nederland echt iets anders deden dan de landen die het virus met succes eronder wisten te krijgen.’ Een week of twee later, op 27 maart, deden ze via de website Containment.nu een oproep aan de overheid om in te zetten op indammen (containment) van het virus tot er nog maar enkele honderden gevallen zijn en je elke nieuwe brandhaard kunt blussen.
De groep, een los-vastverband met leden in allerlei chatgroepen (op netwerken als Discord en Telegram), begon de wetenschappelijke literatuur te volgen en trad in contact met wetenschappers in het buitenland en deskundigen als Jelle Prins, die door de overheid werd gevraagd mee te denken over de te bouwen apps. Ook wiskundige Bert Slagter, die vanuit mathematisch perspectief betoogt dat de huidige aanpak van het virus niet goed is, staat in nauw contact met Stronks. De groep krijgt geen subsidie of andere vorm van financiële ondersteuning. ‘We brengen zelf onze tijd en expertise in, verder is er nul budget.’
Waarom is er zo weinig oppositie?
Hoe verklaart Stronks de relatieve stilte rond de coronastrategie? ‘Misschien was het wel begrijpelijk dat er in het begin weinig tegengas werd gegeven. Zeker in Nederland is er toch veel vertrouwen in de overheid en kreeg de regering van burgers, media en oppositie ruimte voor crisismanagement. Het kabinet wilde geen ruis veroorzaken die het draagvlak voor het beleid zou doen afbrokkelen. We hoorden ook uit Den Haag dat dat zo is afgesproken met de oppositie.’
Uit het weekbad: Ligt Nederland op koers, of moet het roer nog om?
Maar er was wel degelijk oppositie van Thierry Baudet en Geert Wilders. ‘Ja, het moet echt gezegd worden dat juist Baudet het heel scherp zag in het debat van 18 maart. Hij leek als enige te begrijpen wat de strategie van containment inhoudt.’ Maar dat uitgerekend FVD en PVV kritisch waren, heeft waarschijnlijk toe bijgedragen dat het later extra moeilijk werd om de koers te wijzigen en hun dus gelijk te geven, vermoedt Stronks.
Ofschoon de Wereldgezondheidsorgaisatie (WHO) het idee van groepsimmuniteit al snel afserveerde en hamert op het opvoeren van testcapaciteit, houdt Nederland vast aan de strategie van maximale controle, dus een beperkte verspreiding van het virus, gebaseerd op wat de IC’s in de ziekenhuizen aankunnen. Wel wordt vanaf april gewerkt om de testcapaciteit op te voeren, ziet ook Stronks: ‘Ik dacht eigenlijk dat ze geruisloos zouden overschakelen naar containment, daar waren ook tekenen voor met het uitbreiden van de testcapaciteit en het bouwen van traceerapps. Maar het lijkt te verzanden en de optie van indammen komt niet serieus op tafel.’
De capaciteit voor contactonderzoek blijft achter
De testcapaciteit wordt wel degelijk opgevoerd, dat is een van de voorwaarden die het OMT zelf stelde aan het versoepelen van de randvoorwaarden, maar zeker de capaciteit om contactonderzoek uit te voeren, blijft in vergelijking met omringende landen achter. Stronks: ‘Een duo waarmee we samenwerken, CoronawatchNL, is gaan bellen met gezondheidsministeries in andere landen om te achterhalen hoeveel mensen zij rekruteren voor contactonderzoek en heeft dat allemaal in tabellen gezet.’ Volgens Stronks zijn er nu in Nederland 4,4 onderzoekers beschikbaar op iedere 100.000 inwoners, in Duitsland circa 25, in België ook tientallen. ‘Dan kun je wel zeggen dat indammen niet mogelijk is, maar waarom kunnen andere landen dat dan wel?’
Waarom OMT en kabinet doen wat ze doen, daar durft Stronks geen uitspraak over te doen. ‘Ik kan niet in hun kaarten kijken, want ze houden hun kaarten tegen de borst. Ik hoop nog steeds dat ze bij zinnen komen en het beleid aanpassen, want anders wordt het een ramp als er nog meer versoepelingen komen. De lockdown is alleen maar verlicht omdat er ruimte is op de IC, niet omdat het virus is verslagen.’
Ultieme poging om koers bij te sturen
Containment Nu! heeft al een en ander voor elkaar gekregen. ‘Circa 15.000 mensen hebben de petitie ondertekend en er is wat media-aandacht geweest.’ Ook hebben enkele oppositieleden, zoals Corinne Ellemeet (GroenLinks) en Maarten Hijink (SP) Kamervragen gesteld over de strategie, maar het kabinet ontkent volgens Stronks simpelweg dat er een andere strategie is dan in andere landen. ‘Ze zeggen dat we een rempedaal hebben, maar het lijkt meer op een half ingedrukt gaspedaal.’
Lees ook van Bram Hahn: Als groepsimmuniteit het doel is, zeg dat dan
In een ultieme poging aandacht te vragen voor de strategie van indammen, lanceert de actiegroep woensdag 13 mei een nieuwe campagne, Breek de golf!, met bijbehorende petitiewebsite. Want Stronks geeft de hoop niet op: ‘Indammen is mogelijk: je hoeft het virus niet volledig uit te roeien, maar het wel zo klein zien te krijgen dat je brandhaardjes kunt opsporen en uitdoven. Kijk maar naar Zuid-Korea. Je hoort nu dat de pandemie daar weer oplaait, maar juist dankzij hun strategie zijn ze nieuwe besmettingen op het spoor en hebben ze die snel onder controle. Het is echt mogelijk.’
En als Nederland niet bijstuurt? ‘Dan vrees ik dat de wal het schip zal keren. Het argument tegen indammen is dat een open land als Nederland inkomend verkeer niet kan controleren. Maar het dreigt straks de andere kant op te gaan. Nederland wordt de uitzondering, met veel onnodige slachtoffers en een geïsoleerde positie.’