Met een ambitieus tienjarenplan wil oud-burgemeester Peter Noordanus van Tilburg de gigantische Nederlandse drugsindustrie reduceren tot ‘normale’ proporties. In een manifest roept de voorman van het Aanjaagteam Ondermijning Den Haag op om jaarlijks 400 miljoen euro extra uit te trekken. Dat lijkt veel geld, maar is volgens Gerlof Leistra hard nodig om te voorkomen dat Nederland een narcostaat wordt.

De Nederlandse drugsindustrie is van wereldniveau. In ons land geproduceerde wiet en xtc worden op grote schaal geëxporteerd, tot in Australië en Azië. Nederland is met Spanje en België het belangrijkste Europese doorvoerland van cocaïne.

De omzet van de drugshandel is minimaal 20 miljard euro per jaar. De strafzaak tegen de bende van Ridouan Taghi – onder meer verdacht van minimaal zes liquidaties – laat zien hoe een hasjdealertje uit Vianen vrijwel ongestoord kon uitgroeien tot een wereldwijd opererende en bijna onaantastbare drugsbaron.

Verregaande verwevenheid onder- en bovenwereld

Georganiseerde drugscriminaliteit resulteert onder meer in extreem geweld, wapenbezit en wapenhandel, corruptie en witwassen. De negatieve gevolgen voor de samenleving zijn gigantisch: liquidaties, ontwrichting van de reguliere economie, verslaving, milieuvervuiling. En de ondermijning – verregaande verwevenheid van onder- en bovenwereld – woekert voort.

‘Ondermijnende drugscriminaliteit is in ons land een hardnekkig probleem,’ schrijft Peter Noordanus, voorzitter van het Strategisch Beraad Ondermijning, een adviesorgaan van de minister van Justitie en Veiligheid, in het zojuist gelanceerde manifest Een pact voor de rechtsstaat. ‘Een probleem dat de rechtsstaat aantast en dat door zijn grote omvang – we spreken over een omvangrijke parallelle criminele economie – een langjarige aanpak vergt.’

Heel pakket maatregelen nodig

In zijn voorstel beschrijft Noordanus wat er de komende jaren nodig is om het grote aandeel dat Nederland heeft in de wereldwijde drugseconomie fors te verkleinen. Steviger handhaving moet hand in hand gaan met een versterking van een preventieve aanpak.

Om het tij te keren is een heel pakket aan maatregelen nodig. Kosten: 400 miljoen euro extra per jaar. De helft daarvan is nodig voor versterking van de rechterlijke macht en handhavende diensten als politie en douane. Regionale aanpak en meer samenwerking met private partijen in onder meer de havens kost 100 miljoen. En dan is er nog 100 miljoen nodig voor preventie en het terugdringen van drugsgebruik.

Moord op advocaat Derk Wiersum was katalysator

Het Multidisciplinair Interventieteam, dat minister Ferdinand Grapperhaus (CDA) van Justitie en Veiligheid op 18 september 2019 aangekondigde na de moord op advocaat Derk Wiersum, begint vorm te krijgen. In het team werken politie, Openbaar Ministerie, Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, Belastingdienst, Douane, Marechaussee en defensie samen. Het team telt vierhonderd specialisten en zal zich richten op ‘het blootleggen en duurzaam verstoren van criminele netwerken en hun bedrijfsprocessen’.

In de ogen van Noordanus is meer nodig dan het optuigen van zo’n nieuw team om de strijd tegen de drugsmaffia te winnen. Zo pleit hij voor ruimere afspraken met kroongetuigen: ‘Het gaat om een hogere strafkorting dan thans is toegestaan, ruimere toezeggingen met betrekking tot de strafmodaliteit (strafsoort en strafmaat, GL), financiële compensatie en maatregelen ter verbetering van getuigenbescherming.’

Straffen moeten fors omhoog

De straffen voor drugscriminaliteit moeten fors omhoog, vindt Noordanus. Hoewel Nederland de meeste drugs produceert, importeert en doorvoert, zijn de straffen voor drugsdelicten hier veruit het laagst. Anders dan in belangrijke bron- of bestemmingslanden waar de straffen fors zijn, voor criminelen een motief om te kiezen voor Nederland. Daarbij komen de gunstige ligging van Nederland en de uitstekende infrastructuur.

Om te voorkomen dat nieuwe Ridouan Taghi’s van Nederland een narcostaat maken, pleit Noordanus voor een combinatie van repressie en preventie. Repressie zonder preventie is eindeloos, preventie zonder repressie is tandeloos. Bij preventie gaat het onder meer om beter onderwijs, betere huisvesting, schuldsanering, een aanbod van ‘georganiseerde vrijetijdsbesteding’ en betere kansen op de arbeidsmarkt voor jongeren die vatbaar zijn voor de verlokkingen van de drugscriminaliteit.

Legalisering zal niet leiden tot vermindering drugscriminaliteit

Noordanus gelooft niet in het vrijgeven van drugs. ‘Als in Nederland voor enigerlei legalisering van drugs wordt gekozen, is het verstandig er rekening mee te houden dat die legalisering als zodanig vermoedelijk niet of nauwelijks zal leiden tot vermindering van de drugscriminaliteit. Natuurlijk, een verbod creëert een misdaadmarkt, maar de opheffing daarvan leidt niet automatisch tot verdwijning van die markt. De criminele wereld zal reageren en tegenmaatregelen treffen (qua prijs, sterkte en organisatievorm). Bovendien zullen drugs in landen waar Nederlandse drugscriminelen naartoe transporteren wel verboden blijven.’ Hij ziet meer in ontmoediging van drugsgebruik, zoals ook campagnes zijn gevoerd tegen tabak en alcohol.

Het manifest verschijnt op een strategisch moment, nu politieke partijen hun programma’s schrijven voor de Tweede Kamerverkiezingen. Die 400 miljoen euro verdient zichzelf terug, zegt Noordanus: ‘Een veiliger samenleving is nu eenmaal veel goedkoper dan een onveilige.’

Ook corona komt aan bod

Ook corona komt voorbij in het manifest. De invloed op de maatschappij van de criminele drugsindustrie wordt door corona niet kleiner, waarschuwt Noordanus. ‘Integendeel, verarming en zorgen om het voortbestaan van bedrijven zullen veel mensen vatbaar maken voor aanbiedingen van criminelen.’

Het kabinet pompt vanwege de gevolgen van de coronamaatregelen miljarden in de economie om zoveel mogelijk werkgelegenheid te behouden. In dat licht lijkt een investering van 400 miljoen euro per jaar om de drugseconomie aan te pakken niet overdreven veel.