De coronawet ofwel spoedwet is bijna door het parlement. De Eerste Kamer schaart zich er naar verwachting deze week achter. Als dat gebeurt, kan het kabinet zelf maatregelen nemen zonder te leunen op lokale noodverordeningen. Zo kan het ‘dringende advies’ voor het dragen van mondkapjes in openbare binnenruimtes worden omgezet naar een mondkapjesplicht. Ook kan het ‘afstand houden’ wettelijk worden verplicht.
De coronawet – Tijdelijke wet maatregelen covid-19 – is een raamwerk waarop de regering nieuwe regelingen kan baseren. Het kabinet wilde in eerste instantie nieuwe ministeriële maatregelen kunnen nemen zonder parlementaire instemming. De Tweede Kamer nam daarop een wijzigingsvoorstel aan waardoor de instemming van de Tweede Kamer bij elke regeling wel degelijk noodzakelijk is. Dat geldt niet voor de Eerste Kamer.
Desgevraagd door de senaat heeft de Raad van State deze afwijking van de normale gang van zaken regeling gebillijkt. ‘Beide Kamers maken deel uit van de formele wetgever. Voor de totstandkoming van een wet in formele zin is instemming van beide Kamers nodig. Maar de Grondwet geeft de Tweede Kamer meer bevoegdheden, zoals het recht van amendement. De Tweede Kamer komt in zoverre meer gewicht toe,’ oordeelde de Raad van State.
Het hoogste adviesorgaan van de regering wees erop dat een extra ronde met de Eerste Kamer ‘afbreuk kan doen aan de slagvaardigheid en snelheid die in deze situatie noodzakelijk zal zijn’.
Behandeling coronawet: twijfels over betrokkenheid senaat
Toch zijn er in de Eerste Kamer twijfels over de geringe betrokkenheid van de senaat bij nieuwe regelingen, onder meer bij Henk Otten (GO). Hij vindt dat de senaat zich ‘kalt laat stellen en daardoor zijn rol als volksvertegenwoordiging verzaakt’.
Maar D66-senator Boris Dittrich wees er maandagochtend in het debat op dat de Eerste Kamer in tegenstelling tot de Tweede Kamer nu eenmaal een parttime politiek orgaan is en dat maatregelen in een pandemie snel handelen vereist. ‘Je kunt niet eeuwig blijven vergaderen. Bovendien kan de Eerste Kamer altijd vragen stellen aan het kabinet.’
EW maakte een speciale editie over de Eerste Kamer
‘Verkrachting van Grondwet’
De mailboxen van de Eerste Kamerleden liepen afgelopen dagen vol met berichten van boze burgers die klaagden over de ‘verkrachting van de Grondwet’ en ‘de dictatuur’ door het kabinet. Ze bleken zich volgens dagblad Trouw te baseren op een eerdere versie van de coronawet. Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) paste zijn voorstel na brede kritiek in politiek en samenleving dusdanig aan dat er weinig meer over is van het oorspronkelijke ontwerp.
Dat is de protesterende burgers blijkbaar ontgaan. Eerste Kamerleden vinden dat De Jonge dit enigszins aan zichzelf heeft te wijten. Hij had beter een geheel nieuwe wet kunnen schrijven in plaats van te sleutelen aan zijn fel bekritiseerde eerdere plan.
Solidariteit billijkt de tijdelijke inperking van onze vrijheden
CDA-senator Greet Prins-Modderaar wees erop dat de meeste burgers de maatregelen van het kabinet steunen. Zeker degenen die zich bedreigd voelen door het coronavirus. Deze burgers wenden zich volgens de senator niet tot het parlement. ‘Solidariteit met kwetsbare burgers billijkt de tijdelijke inperking van onze vrijheden,’ vond Prins.
GroenLinks-senator Margreet de Boer vindt dat het kabinet maatschappelijk draagvlak moet zien terug te vinden. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door op internet veel duidelijkere en betrouwbare informatie over het virus te verstrekken.