De Europese Commissie is deze week een inbreukprocedure begonnen tegen Cyprus en Malta wegens de verkoop van zogenoemde gouden paspoorten. De twee eilandstaten geven paspoorten aan onder anderen dubieuze Russen en Arabieren in ruil voor investeringen. Zo krijgen criminelen, jihadisten en andere gevaarlijke types het recht om zich overal in de Europese Unie te vestigen. Deze praktijk toont de onmogelijkheid van open binnengrenzen en nationaal immigratiebeleid, schrijft Jelte Wiersma.
Met de oprichting van de Europese Unie (EU) in 1992 in Maastricht bepaalden de regeringsleiders van de lidstaten dat hun burgers EU-burgers werden. Hierdoor kregen die het recht om zich overal in de Unie te vestigen. Daarmee gaven de regeringsleiders de soevereiniteit over hun eigen grondgebied op. Stel dat bijvoorbeeld alle Duitsers morgen naar Nederland verhuizen, dan hebben zij dit recht – al bestaat er wel een juridische noodrem.
In de praktijk zijn het vooral Oost- en Zuid-Europeanen die naar Noordwest-Europa trekken. Inmiddels wonen 14 miljoen EU-burgers in een ander EU-land. Het effect in Oost-Europa is duidelijk zichtbaar: hele dorpen raken ontvolkt. De Baltische staten denken zelfs te verdwijnen doordat de bevolking vertrekt. Polen werft Wit-Russen en Oekraïners om de plaats in te nemen van vertrokken landgenoten.
Sociale ontwrichting door EU
De open grenzen en het vrije verkeer en vestiging van personen, zoals dat heet, wordt vaak bejubeld als een EU-succes. Maar dat is twijfelachtig. Het verdriet in het Oosten is groot, de sociale ontwrichting vreselijk en Brexit kwam mede door de massale trek van Oost-Europeanen naar het Verenigd Koninkrijk. Deze volksverhuizing leidde tot ontvolking en leegstaande huizen in het Oosten en een tekort aan huizen in het Verenigd Koninkrijk.
Meer van Jelte Wiersma over dit onderwerp
Immigratie beteugelen met méér EU? Beter is: macht naar lidstaten
Het EU-burgerschap en het vrije verkeer en vestiging van personen heeft nóg een negatieve kant. EU-landen voeren hun eigen immigratiebeleid. Zo besliste kabinet-Rutte III om honderd illegaal in de Europese Unie verblijvende Afrikanen en Aziaten te halen uit een door immigranten in brand gestoken Griekse immigrantenkamp. Rutte III gaf ze een verblijfsvergunning. Het nam deze beslissing niet alleen voor Nederland, maar voor heel de EU. Als deze Afrikanen en Aziaten eenmaal een Nederlands paspoort hebben, kunnen zij zich overal in de EU vestigen.
Nederland wil Neder-Somaliërs niet terug
Dat dit geen theoretisch geval is, blijkt uit het feit dat in het Verenigd Koninkrijk zo’n 25.000 tot 40.000 Somaliërs wonen met een Nederlands paspoort. Deze Somaliërs trokken speciaal naar Nederland, want het was en is hier relatief makkelijk een verblijfsvergunning en uiteindelijk de Nederlandse nationaliteit te verkrijgen. Maar zij waren nooit van plan hier te blijven. Hun doel was Engeland. Het Nederlandse paspoort is immers ook een EU-paspoort en geeft het recht naar het Verenigd Koninkrijk te gaan en daar te blijven. Zo geschiedde.
Door Brexit vreesden vele Nederlandse Somaliërs dat ze het Verenigd Koninkrijk moesten verlaten. Rutte III begon daarop een campagne om de Neder-Somaliërs erop te wijzen dat ze verdragsrechtelijk gewoon in het Verenigd Koninkrijk kunnen blijven. Het kabinet vreesde deze landgenoten nergens te kunnen onderbrengen en een massaal beroep op sociale voorzieningen.
Zeven miljard verdiend, premier in gevangenis
Cyprus en Malta doen het iets anders. Zij laten Afrikanen en Aziaten geen mensensmokkelaars betalen om naar Europa te komen, maar verkopen EU-paspoorten. Wie 2,5 miljoen euro investeert op Cyprus, krijgt de Cypriotische nationaliteit. Sinds het begin van dit programma in 2007 heeft Cyprus hierdoor zo’n 7 miljard euro verdiend. Malta kopieerde dit kunstje, en de halve politieke klasse en ambtenarij aldaar stak de verdiensten in eigen zakken. Oud-premier Joseph Muscat, sociaal-democraat, is daarom deze maand opgepakt. In totaal zijn door deze gouden paspoorten-programma’s al meer dan 100.000 immigranten EU-burger geworden, meldde anti-corruptieorganisatie Global Witness in 2018.
Meer over dit onderwerp
De kopers van deze paspoorten zijn vaak Russen, Arabieren en anderen die toegang willen tot de EU en bijvoorbeeld sancties tegen zichzelf, hun bedrijven en hun land willen ontlopen. Zij blijven vaak niet op Cyprus of Malta, maar vestigen zich elders in de EU. Al Jazeera publiceerde daar deze maand weer over. Het onder druk gezette Cyprus zet het goudenpaspoorten-programma daarom volgende maand voorlopig stil, want paspoortkopers bleken onder meer criminelen.
Commissie meet met twee maten
De Europese Commissie heeft nu een zogenoemde inbreukprocedure tegen de twee landen ingesteld. Een inbreukprocedure is een brief van de Commissie aan een EU-land waarin ze stelt dat het land zich niet aan de EU-regels houdt. In het uiterste geval kan de Commissie de zaak aan het Hof van Justitie voorleggen en dat kan boetes opleggen als het inderdaad oordeelt dat EU-regels worden geschonden. De Commissie zei dinsdag bij aankondiging iets belangrijks: ‘Het effect van “gouden paspoorten” is niet beperkt tot de landen die ze uitgeven en ze zijn niet neutraal tegenover andere landen en de EU als geheel.’
Dat klopt natuurlijk. Maar dat het effect niet beperkt is, gold ook toen de Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) in 2015 besloot bijna één miljoen vreemdelingen binnen te laten. Zonder te weten wie dat waren. Naar we nu weten, waren daar criminelen, terroristen en ander gespuis bij. Dat was ‘niet neutraal tegenover andere landen en de EU als geheel’, om de Commissie maar de parafraseren. Toen begon de Commissie geen inbreukprocedure tegen Duitsland. Dat deugt niet. Cyprus, Malta en Duitsland deden en doen niets illegaals.
Of het nu gaat over de gouden paspoorten of over asielzoekers, in beide gevallen geldt dat nationale regeringen van EU-landen immigranten binnenlaten en hun EU-paspoorten geven zonder precies te weten wie zij zijn en daarmee voor de hele EU beslissen. De Commissie moet aldus één lijn trekken: of ze dwingt alle landen in alle omstandigheden te onderzoeken aan wie precies zij een EU-paspoort geven, of ze zwijgt. Nu meet de Commissie met twee maten.
De goudenpaspoortenkwestie werpt opnieuw licht op het feit dat in 1992 met het Verdrag van Maastricht en het EU-burgerschap een rotzooitje is gecreëerd. Nationale regeringen bepalen wie de nationaliteit van hun land krijgt en daarmee bepalen zij voor heel de Europese Unie. Dat deugt natuurlijk niet. Óf de zeggenschap ligt bij de EU, óf bij de nationale regeringen. In dat laatste geval kan van vrije vestiging geen sprake zijn en zullen EU-landen het recht terug moeten krijgen om burgers uit andere EU-landen te weren als inwoner.