Wie het meeste weet, en vooral wie zijn informatie het snelst kan verwerken, die wint de oorlog. Dat is de kern van het moderne militaire bedrijf. Minister Ank Bijleveld (CDA) onderschrijft dit in de defensievisie 2035: Vechten voor een veilige toekomst.
Bijleveld bepleit herinrichting van de krijgsmacht, tot een hoogtechnologische en tot de digitale tanden bewapende organisatie om de vijand in de ‘cyber’-ruimte weg te vagen. Om het dreigingsbeeld van de toekomst concreet te maken, verwijst de minister naar de militaire expansie van China en de hypersone wapens van Rusland.
Er staat weinig in de toekomstverkenning waarmee je het oneens kunt zijn. Want het klopt. Er is een militaire revolutie gaande, die misschien wel is te vergelijken met de uitvinding van het buskruit. Digitale strijdmiddelen, superieure detectiemiddelen, Star Wars, het komt er allemaal aan.
EW organiseerde vorig jaar het Grote Defensiedebat. Lees meer: Bijleveld: ‘We kunnen onszelf niet verdedigen’
Bijleveld presenteerde haar plannen met aan haar linkerzijde een model van de Brik II nanosatelliet, die weldra moet worden gelanceerd om het berichtenverkeer tussen haar militairen via de ruimte te laten verlopen. Ter rechterzijde stond een militair in een hypermodern gevechtstenue. Op verzoek van de minister haalde hij een kleine tabletcomputer uit zijn zak waarmee hij zelfs op een chaotisch slagveld de vijand kan onderscheiden van de eigen troepen.
De minister keek met gepaste trots toe. Zij maakte ook duidelijk wat dit allemaal gaat kosten. Het defensiebudget – nu 11 miljard – moet veel meer dan verdubbelen naar 28 miljard in 2035 (gemeten naar het prijspeil van nu). Dat is erg veel geld, maar dat drukt minister Bijleveld niet terneer. Zij bleef opgewerkt en blijmoedig: ‘Ook als het budget minder snel stijgt, zullen we toch voor technologische innovatie kiezen.’
Klaroenstoot voor de kabinetsformatie
Natuurlijk is de door Bijleveld gepresenteerde toekomstvisie de militaire klaroenstoot voor de kabinetsformatie van volgend jaar. De zwaar door bezuinigingen getroffen krijgsmacht kreeg onder het huidige (derde) kabinet-Rutte eindelijk weer een hoger budget: per jaar kwam er 1,7 miljard bij, plus eenmalig nog eens 1,7 miljard euro.
CDA verkiezingsplan stelt NAVO-norm uit
Dit is niet genoeg om te voldoen aan de verplichtingen jegens de NAVO-bondgenoten. Het vorige kabinet heeft in 2014 beloofd het defensiebudget in tien jaar te laten groeien naar 2 procent van het nationaal inkomen. Bijleveld zit nu op 1,5 procent. In vier jaar zou er dus zo’n 8 miljard euro bij moeten. Dat lijkt onhaalbaar, want volgens de huidige plannen daalt het budget de komende jaren naar 1,3 procent.
Elsevier Weekblad had inzage in een voorlopige versie van het verkiezingsprogramma van Bijlevelds CDA. Daarin staat hoe Nederland nog even zijn snor kan drukken. Anders dan afgesproken, hoeft Nederland niet per 2024 aan de NAVO-norm te doen. Er komt ‘een langjarig groeipad’ om dat tot 2030 uit te stellen. En dan geldt het CDA nog als een pro-defensie partij. Linkse en rechtse fracties schuiven de NAVO-norm al helemaal door naar sint-juttemis.
Het aanstekelijke enthousiasme van minister Bijleveld leed er niet zichtbaar onder, maar echt overtuigend kwam het ook niet over. Een toekomstvisie zonder budget is als een verlanglijstje zonder Sinterklaas.
Desnoods half beginnen
Als zij, of beter gezegd haar opvolgers, de benodigde 17 miljard extra niet krijgen, kan Defensie dan half of gedeeltelijk innoveren? De minister zei dat het kon: ‘We beginnen gewoon, want we zullen hoogtechnologisch moeten werken. Dit is de richting, zelfs als er helemaal geen geld bij komt.’
Lees dit interview terug met Pete Hoekstra over Defensie en meer: Amerikaanse ambassadeur Hoekstra ziet anti-amerikanisme in kabinet-Rutte III
Bijleveld liet in het midden waarvoor ze dan kiest. Kijkt ze naar links, dan stuurt ze de Brik II de ruimte in, ook al hebben de militairen op de grond geen schermpje om via de satelliet met elkaar in verbinding te staan. Kijkt ze naar rechts, dan krijgen de grondmilitairen hun digitale schermpjes, maar dan is er geen Brik II om informatie van het slagveld aan elkaar door te sturen. Maar goed, dat zijn details. Het gaat om de richting. ‘Anders ben je de oorlog van gisteren aan het voeren,’ zei Bijleveld.
Luchtmacht loopt voorop
Traditioneel gaat grofweg de helft van het defensiebudget naar de Koninklijke Landmacht. De Koninklijke Marine en de Koninklijke Luchtmacht krijgen allebei een kwart. Het is een oude formule die voorkomt dat het departement van Defensie zich ontwikkelt tot het ministerie van Oorlog. Alle militairen houden van technologische vooruitgang, maar de luchtmacht loopt daarbij voorop.
Dit krijgsmachtonderdeel beschikt nu over de F35, een bommenwerper annex aanvalsjager die het vijandelijk gebied ook bewerkt als informatiestofzuiger. De luchtmacht neemt ook drones in gebruik en heeft een sleutelfunctie als straks de Brik II de ruimte ingaat.
De landmacht is van oudsher meer gefixeerd op aantallen dan op de nieuwste snufjes. De marine zit er een beetje tussenin. Minister Bijleveld weersprak echter dat in de toekomstige krijgsmacht de luchtmacht de eerste viool zal spelen, ten koste van land- en zeestrijdkrachten.
Lees ook dit omslagverhaal van Eric Vrijsen: Mark, Hugo & de rest. Stijgers en dalers in de crisis 
Defensie wil ook digitaal aanvallen
Opvallend is ten slotte dat volgens Bijleveld ook informatie als aanvalswapen mag worden gebruikt. Met computerhacks kun je de vijand keihard raken, door bijvoorbeeld zijn ziekenhuizen, waterbeheersing of energievoorziening te verlammen. Niemand betwist het nut van cyberverdediging. Maar cyberaanvallen? Dat kan een land als Nederland duur komen te staan. Bijleveld echter, schrijft dat de krijgsmacht het informatiewapen ‘waar noodzakelijk’ mag inzetten. ‘Vroegtijdig en offensief.’
Doet defensie dit al? Vorige week werden nepberichten verspreid die leken op de mailberichten van de Russische ambassade in Den Haag. Journalisten werden uitgenodigd voor een bijeenkomst waarop Rusland zou erkennen dat het de raketten had geleverd waarmee in 2014 de MH-17 werd neergeschoten. Ook zou Rusland de nabestaanden van de 298 doden willen compenseren. Het was een nepbericht dat via een computerhack was verspreid. ‘We hebben een zeker vermoeden wie hier achter zit,’ zei een Russische bron. Op het ministerie van Defensie zei een hoge militair: ‘We weten het niet en als we het wel wisten, zouden we het u natuurlijk niet vertellen.’