Journalistiek platform Investico publiceerde vandaag een lijst van 25 boerenbedrijven die disproportioneel zouden bijdragen aan de stikstofcrisis. Het gaat om boerderijen die veel stikstofverbindingen uitstoten en dicht bij beschermde natuurgebieden zijn gevestigd. Boeren zien met lede ogen aan hoe hun belangen steeds meer tegenover activiteiten als woningbouw en industrie worden gezet.
‘Piekbelasters’ krijgen een gezicht
De auteurs geven een aantal extreme voorbeelden. Zo zou een kalkoenenboerderij in Ermelo ruim 60 keer meer ‘stikstof’ op natuur doen belanden dan een gemiddeld bedrijf – meer dan de gehele vermindering van de uitstoot door het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen.
Lees dit omslagverhaal terug: Hoe goed boert de boer?
Ook klinkt er kritiek. Zo ergert de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) zich over de stelligheid waarmee het artikel oordeelt over de lokale stikstofneerslag terwijl die moeilijk nauwkeurig te berekenen valt.
Bij experts is het bestaan van zogenoemde ‘piekbelasters’ – (boeren)bedrijven die disproportioneel veel stikstof uitstoten – wel bekend, maar Investico geeft de term een gezicht voor het grote publiek. De voorbeelden lokken veel verbaasde en boze reacties uit van mensen voor wie het fenomeen nieuw is.
Gericht uitkopen
Ook in de stikstofplannen van minister van Landbouw, Voedselkwaliteit en Natuur Carola Schouten (ChristenUnie) is aandacht voor ‘piekbelasters’. Zo reserveerde Schouten ruim 350 miljoen euro voor het gericht uitkopen van boeren rond kwetsbare natuurgebieden. Deze gebiedsgerichte aanpak richt zich op de grootste uitstoters, maar moet ook zorgen dat er een leefbaar platteland overblijft.
Stikstofcrisis: hoe zat het ook al weer?
In mei 2019 zette de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dit beleid moest garanderen dat er ruimte bleef voor economische ontwikkeling terwijl de uitstoot van stikstofverbindingen daalde. Neerdalend stikstof leidt ertoe dat de bodem in natuurgebieden voedselrijker en zuurder wordt. Vooral veen- en heidegebieden verliezen hierdoor kenmerkende soorten. Door het einde van PAS stokte de vergunningsverlening voor de bouw en ontstonden grote boerenprotesten. Het kabinet worstelt al anderhalf jaar met de stikstofcrisis. En hoewel de kortstondige problemen deels zijn weggenomen, is er nog lang geen duurzame oplossing.
Begin deze maand is die ‘regeling gerichte opkoop veehouderijen’ gestart. Provincies krijgen zo de financiële mogelijkheden om bedrijven naast de Natura2000-gebieden uit te kopen. De regeling is voor bedrijven die zich vrijwillig willen laten uitkopen en binnen een straal van 10 kilometer rond zo’n gebied staan.
Schouten wil dat de agrarische sector verandert en gaat werken volgens de principes van de kringlooplandbouw. Zij legt daarom de nadruk op verduurzaming van boerderijen en is meestal weinig enthousiast over het nog grootschaliger of zelfs gedwongen uitkopen van boeren. Ook provincies lijken tot dusver weinig enthousiast om boeren gedwongen uit te kopen.
100 kilometer per uur op de snelweg
Maar het ongeduld over de aanpak van de stikstofcrisis neemt toe. Het is anderhalf jaar geleden dat de Raad van State een streep zette door het oude stikstofbeleid – het programma aanpak stikstof (PAS). Sindsdien kwam er een noodwet en werd de maximumsnelheid op de snelwegen verlaagd naar 100 kilometer per uur. Dat gaf de bouw een beetje ademruimte.
Onderzoeksjournalist Geesje Rotgers fileert stikstofresearch van @_investico bij boerenbedrijven. “Keuzes die Investico maakt, bepalen de uitkomst. In dit geval zijn deze keuzes meer politiek dan journalistiek” @GRotgers https://t.co/rQgZNLiYT9
— Boerenbusiness (@Boerenbusiness) November 25, 2020
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
In de landbouw is nog niet veel concreets gebeurd. Een poging het eiwitgehalte in veevoer te verlagen, liep uit op een smadelijke nederlaag voor Schouten. Wel is een saneringsregeling voor varkenshouders in Zuidoost-Nederland, die eigenlijk gericht was op geurhinder, flink uitgebreid.
Nog geen echte oplossing
Een structurele oplossing is er ook nog niet. In december behandelt de Tweede Kamer de ‘stikstofwet’ van Schouten. Deze draait vooral om doelen en beleidsprocessen en gaat niet over concrete maatregelen. Bovendien zijn de meningen nog altijd verdeeld over de plannen. Zo vinden linkse oppositiepartijen, en het Adviescollege Stikstofproblematiek, de ambities nog altijd te laag. En zijn criticasters nerveus of de wet nu wel standhoudt voor de rechter.
Ook de reacties op het artikel over de ‘piekbelasters’ verraden het ongeduld. Wegens het enorme woninggebrek vinden veel mensen het onverteerbaar dat de bouwwereld in de knel zit door de stikstofcrisis. Ook het langzamer rijden op de snelweg is geen populaire maatregel, die ook nog eens weinig bijdraagt.
‘Doorgedraaide ambtenaartjes’
Het kabinet zou ook in één klap alle piekbelasters kunnen uitkopen. Volgens berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) kost dat nog eens 650 miljoen euro extra, maar levert het een enorme reductie op in de uitstoot van stikstofverbindingen. Dat zal veel bouwers of automobilisten misschien als muziek in de oren klinken, maar vooralsnog lijkt er geen politiek draagvlak voor te zijn.
Boeren zien intussen met lede ogen aan hoe hun belangen steeds meer tegenover andere activiteiten als woningbouw en industrie komen te staan. Velen zijn angstig dat de stikstofcrisis erop uitdraait dat ze worden uitgekocht om ruimte te maken voor Vinex-wijken en distributiecentra.
LTO Nederland benadrukt dat het te simpel is om het uitkopen van piekbelasters te zien als panacee. Farmers Defence Force was zoals altijd een stuk uitgesprokener. Zij vergelijken de plannen met de Sovjet-Unie waar ‘doorgedraaide ambtenaartjes’ boerenbedrijven onteigenen.