De nieuwe CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra heeft nog nooit een verkiezingscampagne gevoerd. Hij gokt op dertig zetels of meer. Dan zou het CDA verdubbelen ten opzichte van de huidige stand in de peilingen. Alleen met een tweestrijd tussen Hoekstra en VVD-leider Mark Rutte kan dat misschien lukken. Komt het zover en kan Hoekstra dan zelfs winnen?
CDA’ers zien in Hoekstra nadrukkelijk een kandidaat-premier en een uitdager van VVD’er Mark Rutte. Zou het? Kan de verkiezingscampagne de komende maanden uitmonden in een tweestrijd tussen Hoekstra en Rutte? Kan de kersverse CDA-leider Mark Rutte van de troon stoten, omdat (gematigd) rechtse kiezers na tien jaar op de zittende premier zijn uitgekeken?
Meer van Eric Vrijsen: Met Wopke Hoekstra koerst CDA weer wat naar rechts
Hoekstra heeft een zakelijk profiel, wat goed overkomt bij de VVD-achterban. Hij begon ooit bij Shell en maakte carrière bij McKinsey. In zijn eerste interviews als CDA-leider sprak hij als een consultant. Hij analyseert een situatie en zegt dan wat er volgens hem moet gebeuren. Hij is weliswaar al vier jaar minister van Financiën en lid van het kabinet, maar hij doet het voorkomen alsof hij van buiten komt.
Rutte daarentegen, is al tien jaar regeringsleider en daarmee eindverantwoordelijk voor zo ongeveer alles. Nu het met de coronabestrijding slecht loopt, zit hij vast in een verdedigende rol.
Rutte maakt verwijten, Hoekstra strooit met geld
Rutte leidt het kabinet dat coronamaatregelen uitvaardigt, maar als mensen zich niet aan de regels houden, dan staat hij machteloos. Steeds vaker wijst Rutte met een beschuldigende vinger naar de bevolking die zich niet strikt aan de anderhalvemeter-regel houdt. Mensen, gedraag u nu eens verantwoordelijk! In een verkiezingscampagne is dat geen handige toon. Kiezers willen een politicus die namens hen de problemen oplost; niet een politicus die verwijten begint te maken. Want dat laatste klinkt als afschuiven. Daar houden kiezers niet van.
Lees ook het interview dat EW in juli had met Wopke Hoekstra: ‘In Den Haag wordt de veerkracht van mensen onderschat’ 
Hoekstra is natuurlijk ook volop in de weer met de coronacrisis, maar dan vooral met de economische steunmaatregelen. Hij kan strooien met miljarden – dankzij het sobere beleid van voorgaande kabinetten-Rutte – en dat maakt hem min of meer tot de reddende engel in tijden van rampspoed. Hij heeft een makkelijker rol dan Rutte.
Hoekstra heeft in eerdere toespraken – waaronder de HJ Schoolezing in 2019 – gekozen voor een mild conservatisme als het gaat om sociaal-culturele vraagstukken. Hij wil stevig zijn op punten van immigratie en integratie. In de HJ Schoolezing gaf hij het voorbeeld van een islamitische man die per se niet wilde dat zijn doodzieke vrouw werd geholpen door een mannelijke arts. Hoekstra vindt zo’n houding onacceptabel. Gematigd op de economische onderwerpen en conservatief op de culturele onderwerpen, dat is het deel van de kiezersmarkt waar eigenlijk al sinds Pim Fortuyn in 2001-2002 de slag wordt gewonnen.
Hoekstra’s lijntje met de gewone mensen
Opvallend is ook dat Hoekstra vaak zijn verloofde Liselot ter sprake brengt. Zij is huisarts en vertelt hem dingen die rechtstreeks uit de samenleving komen. Intrigerend, dit lijntje met de gewone mensen. Vrijgezel Rutte kan daar niet tegenop.
Wopke Hoekstra hield vorig jaar de HJ Schoolezing van EW: Het land van morgen >> Bestel de lezing in boekvorm in onze webshop
In zijn Schoolezing vertolkte Hoekstra ook de angst van de middenklasse: met hen gaat het goed, maar zij vrezen dat hun kinderen op de maatschappelijke ladder dalen. Die ongerustheid is een belangrijke onderstroom in de electorale wateren. Pessimisme verklaart heel veel boosheid. Hoekstra lijkt dat geluid te verstaan. Rutte daarentegen is een rasoptimist. Hij heeft niet echt een antwoord op de tobbende middenklasse, behalve dan de bezwering dat Nederland een fantastisch land is.
Maar het is nog niet gezegd dat Hoekstra op dit punt Rutte rechts kan passeren. Opvallend is wel dat in het laatste onderzoek van Maurice de Hond 42 procent van de VVD-kiezers ineens zegt dat er een kansje bestaat dat ze naar het CDA zweven.
Hoekstra is het groentje, Rutte de routinier
Maar dat is een momentopname. De campagne moet nog beginnen en wat Rutte betreft: zo laat mogelijk. Hoekstra straalt de afgelopen dagen groot zelfvertrouwen uit, maar als het aankomt op televisiedebatten op het scherp van de snede, dan is hij het groentje en is Rutte de routinier.
Ontaardt de campagne in een tweestrijd, dan profiteren beide partijen. Want dan zullen bijvoorbeeld D66- of Forum-kiezers naar de VVD uitwijken om te voorkomen dat Hoekstra met zijn CDA als grootste eindigt. Kiezers van bijvoorbeeld ChristenUnie, PvdA of PVV worden juist naar het CDA getrokken om Rutte een lesje te leren en hem liefst uit het Catshuis te verdrijven.
Lees ook dit commentaar van Eric Vrijsen: Een miljoen Forum-kiezers zoeken onderdak
Maar de huidige peilingen wijzen nog helemaal niet op een tweestrijd tussen Hoekstra en Rutte. De VVD ligt een straatlengte voor: rond de veertig zetels. De PVV cirkelt rond de twintig zetels. CDA, D66, PvdA en GroenLinks bewegen zich rond de vijftien zetels.
In tijden van crisis scharen veel mensen zich achter de leider. Uit de verse peiling van De Hond blijkt dat zelfs 30 procent van de CDA-kiezers de voorkeur geeft aan Rutte als premier en niet Hoekstra. Vooralsnog geniet Rutte dus nog altijd de premierbonus. Maar de kansen kunnen snel keren als het coronabeleid van hoofdverantwoordelijke premier Rutte, de komende weken uitdraait op een fiasco.