Vorige week pleitte het kabinet nog voor een op maat gemaakte oplossing voor gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire: ‘Niet zomaar één bedrag voor iedereen.’ Na beraad in het Catshuis dinsdag 22 december werd besloten dat alle ouders 30.000 euro compensatie krijgen. Waarom dit besluit? Vier vragen en antwoorden.
1. Voor wie is het geld bedoeld?
In totaal krijgen negenduizend gedupeerde ouders een vast bedrag van 30.000 euro als compensatie voor geleden schade. Het compensatiebedrag is vrijgesteld van belastingen en wordt in de komende vier maanden overgemaakt. Het kabinet stelt hiervoor dus 270 miljoen euro ter beschikking. Volgens staatssecretaris Alexandra van Huffelen (D66) is met dit bedrag ongeveer de helft van alle gedupeerde ouders geholpen, zo lichtte zij dinsdag 22 december toe na kabinetsoverleg in het Catshuis.
Meer over de toeslagenaffaire: ‘Rutte-doctrine’ onder vuur: proloog verkiezingsstrijd
2.Zijn de gedupeerden hiermee geholpen?
Gedupeerde ouders die minder dan 30.000 euro moeten terugbetalen aan de Belastingdienst mogen het extra geld houden. Maar er zijn nog veel ouders voor wie de 30.000 euro ontoereikend is. Volgens staatssecretaris Van Huffelen is het bedrag slechts een voorschot en is er meer beschikbaar voor bij wie de schade groter is.
Dat zal de komende weken verder moeten worden uitgezocht. In totaal zouden er ongeveer 26.000 gevallen zijn van ouders die onterecht zijn bestempeld als fraudeur en geld moesten terugbetalen. De compensatie van deze eerste negenduizend ouders is slechts een eerste stap naar een oplossing.
3. Waarom kwam het kabinet niet eerder met deze oplossing?
Het kabinet kwam onder druk te staan na verschijning van het rapport Ongekend onrecht van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag dat 17 december werd gepresenteerd. Daarin werd geconcludeerd dat ouders snel moeten worden gecompenseerd. In eerste instantie gaf het kabinet daaraan geen gehoor. Zorgvuldigheid en maatwerk zouden zijn geboden. Er komt ‘niet zomaar één bedrag voor iedereen,’ zei staatssecretaris Van Huffelen donderdag nog na verschijning van het rapport.
Lees ook de blog van Philip van Tijn: De toeslagenaffaire kent één hoofdschuldige: het parlement
Maar met een simpele berekening blijkt dat het proces van compensatie jaren zal duren wanneer ambtenaren dossiers per geval gaan bekijken. In het afgelopen jaar werden slechts 430 van de naar schatting 26.000 gedupeerden geholpen. Dat zou reden kunnen zijn voor deze ‘snelle’ compensatieregeling.
Maar de feiten over de toeslagenaffaire waren al vóór het rapport van de ondervragingscommissie bekend. Zowel Mark Rutte (VVD) als Wopke Hoekstra (CDA) − hoofdrolspelers in de toeslagenaffaire en lijsttrekkers van hun partij − is dicht op de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart gebaat bij een goede afhandeling van de toeslagenaffaire. Een andere hoofdrolspeler is Lodewijk Asscher. De PvdA-leider en minister van Sociale Zaken in het kabinet-Rutte II bood zondag 20 december zijn excuses aan in de hoop dat kiezers het vertrouwen in hem behouden.
4. Koopt het kabinet hiermee zijn aftreden af?
Voor die conclusie is het te vroeg. Direct na het verschijnen van het ‘snoeiharde’ rapport van de ondervragingscommissie ontstond discussie over aftreden van het kabinet. De rechtsstaat zou zijn geschonden en het kabinet zou daarom moeten aftreden.
Lees het commentaar van Eric Vrijssen: Rechtsstaat geschonden, aftreden geboden
Maar tot die conclusie kwam minister-president Mark Rutte niet. Hij zei vorige week dat compensatie voor ouders prioriteit heeft en dat het kabinet zich daarna buigt over eventuele consequenties. Half januari komt het kabinet met een reactie op het onderzoeksrapport, zo vulde staatssecretaris Van Huffelen dinsdag aan.
Op 3 januari overlegt het kabinet in het Catshuis opnieuw over de toeslagenaffaire. Centraal staat dan de vraag hoe het kabinet denkt een vergelijkbare situatie in de toekomst te voorkomen. Of het kabinet ook een aftreden voorbereidt, is onduidelijk.
De Tweede Kamer is tot en met 11 januari met reces. Kort daarna staat een debat over de toeslagenaffaire gepland en zullen kabinetsleden zich moeten verantwoorden.