Oplossing toeslagenaffaire is volgens links peperdure gratis kinderopvang

In de Tweede Kamer wordt vandaag gedebatteerd over de toeslagenaffaire. Vrijdag trad het kabinet al af om dit dossier. Partijen zullen naar alle waarschijnlijkheid daarom vooral proberen zich te profileren in de aanloop naar de verkiezingen in maart.

Volg het debat hier.

Al is het kabinet gevallen over de toeslagenaffaire, de kwestie van de kinderopvangtoeslag is nog lang niet opgelost. Het systeem is dringend toe aan vervanging, schrijft Carla Joosten deze week in EW.  Nu moeten ouders een eigen bijdrage betalen en ze krijgen aanvullend een toeslag om de kosten te betalen. Dat systeem is complex en de kosten groeien exponentieel.

GroenLinks en D66 willen daarom de kinderopvang gratis maken. De twee partijen doen daar vanmiddag een gezamenlijk voorstel tijdens het Kamerdebat over de toeslagenaffaire. Door de opvang gratis te maken kan de toeslag worden afgeschaft.

‘We betalen dit omdat de bureaucratie in het kinderopvangsysteem niet langer nodig is. Er hoeft geen geld naar de “jacht” op de mensen die hun kinderopvangtoeslag moeten terugbetalen,’ staat in een petitie van GroenLinks. ‘Het restbedrag betalen we uit algemene middelen door het verhogen van de belasting op miljonairs.’

Nu gaan de kosten van kinderopvang in de richting van 5 miljard euro per jaar. Vanaf 2021 komt daar jaarlijks 1,3 miljard euro bovenop om gedupeerden te compenseren, om het complexe systeem uit te leggen, de controle anders te regelen (er mag niet langer etnisch geprofileerd worden) en om gemeenten een grotere rol te geven.

Dat is nog wel altijd goedkoper dan gratis opvang. Die kost volgens berekeningen 10 miljard euro per jaar.

Kosten schieten omhoog

Van alle zorguitgaven steeg die aan kinderopvang in 2019 met 11 procent het meest, tot 4,8 miljard euro. Dit komt doordat een groter aantal ­kinderen wordt opgevangen (door toenemende arbeidsparticipatie van ouders) en door hogere kwaliteitseisen (meer beroepskrachten per kind).

Ongeveer 650.000 huishoudens krijgen kinderopvangtoeslag. De regeling telt 69 inkomensklassen met 92 verschillende toeslagpercentages en is daarmee de meest gedetailleerde inkomensafhankelijke regeling in Nederland.

Het werkt zo: op grond van de gegevens die zij verstrekken krijgen ouders een voorschot. Maar de hoogte van dat voorschot wordt vaak onjuist ingeschat: in 2018 kregen 255.144 ouders te weinig toeslag, 128.570 ouders kregen te veel; 224.604 ouders kregen het juiste bedrag. Veel ouders verdwalen in de bureaucratie met haar voorschotten en verrekeningen achteraf.

Genoeg voor Kamermeerderheid?

Voor het gratis maken van de kinderopvang kunnen GroenLinks en D66 vanmiddag waarschijnlijk rekenen op bijval van SP en PvdA. Maar daarmee hebben ze nog geen meerderheid in de Tweede Kamer voor dit plan.

Ook andere partijen willen sleutelen aan het toeslagensysteem. De VVD wil een ‘hogere overheidsbijdrage aan kinderopvang’ en ‘extra belastingkortingen en kinderopvangtoeslag voor werkenden in de middengroepen’. Het CDA pleit ervoor de kinderopvang rechtstreeks door de overheid te laten ­betalen ‘met een beperkte inkomens­afhankelijke bijdrage voor de ouders’. VVD en CDA benadrukken dat de gefinancierde opvang is bedoeld voor werkende ouders.

Maar als het aan de PvdA ligt kunnen kinderen de hele dag terecht, ‘ongeacht wat de ouders doen’.

EW-columnist Roelof Bouwman is niet te spreken over de plannen van GroenLinks en D66.