Veel politici staan al in de campagnestand. Komende maandag staat het eerste lijsttrekkersdebat op het programma. Vrijdag 12 februari gaat de Tweede Kamer met ‘verkiezingsreces’ en zullen de verkiezingscampagnes op stoom komen.
Liefst 41 partijen hebben zich deze week bij de Kiesraad gemeld voor deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen op 15, 16 en 17 maart. Zij belanden niet allemaal op het stembiljet: de Kiesraad heeft beoordeeld of de indieners aan alle eisen voldoen en heeft vrijdag 5 februari bekendgemaakt dat 37 partijen het stembiljet hebben gehaald.
Corona domineert de politiek
De animo voor verkiezingsdeelname is groot, en dat is begrijpelijk. Niet eerder grepen de democratisch gekozen politici zo diep in in het persoonlijk leven van de burger als tijdens de coronacrisis. De sluiting van winkels en scholen en recent de avondklok zijn daarvan slechts enkele voorbeelden.
Honderdduizenden Nederlanders raakten besmet met het coronavirus en zeker 14.000 Nederlanders stierven eraan. Intussen loopt de staatsschuld op door de vele steunpakketten, wat toekomstige bezuinigingen onvermijdelijk maakt.
Lees meer over de aanstaande verkiezingen: Pims chauffeur heeft nog effect in Tilburg
Het was niet de aanpak van het virus of de trage vaccinatiecampagne die Rutte-III liet struikelen vlak voor de eindstreep van deze kabinetsperiode. De toeslagenaffaire – tienduizenden Nederlanders werden onterecht weggezet als fraudeurs – kostte het kabinet de kop. Premier Mark Rutte (VVD) liet vervolgens geregisseerd het kabinet vallen.
De kiezer lijkt de premier en zijn partij het schandaal te vergeven. Het is tekenend voor hoe de coronacrisis het politieke debat bepaalt. Andere grote onderwerpen verbleken bij het virus. Het Klimaatakkoord uit 2019, het Nationaal Groeifonds en de stikstofcrisis zijn naar de achtergrond verdwenen.
Status-quo in de peilingen
De erfenis van het kabinet Rutte-III draait om het coronavirus. Mogelijk wordt een kabinet van dezelfde samenstelling de erfgenaam. Afgaande op de peilingen haalt de coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie opnieuw een meerderheid in de Tweede Kamer.
Op Peilingwijzer, dat een gemiddelde biedt van verschillende peilingen, valt de status-quo op. Van slechts drie partijen bewoog de aanhang afgelopen jaar substantieel. Zo groeide de VVD tussen maart 2020 en mei 2020 aanzienlijk van 28 naar rond 43 zetels, terwijl Forum voor Democratie implodeerde: begin vorig jaar stond de partij op zo’n 15 zetels in de peilingen, daar zijn er nu nog 3 van over.
Andere partijen presteren redelijk stabiel, ondanks de vele wisselingen aan de top. Bij D66 werd Sigrid Kaag lijsttrekker en niet fractievoorzitter Rob Jetten. Bij de PvdA trad Lodewijk Asscher af en werd vervangen door Lilianne Ploumen. Bij het CDA maakte Hugo de Jonge als lijsttrekker plaats voor Wopke Hoekstra. Deze drie partijen schommelen in de peilingen, terwijl de PVV, waar alles stabiel bleef, een stille opmars beleefde. De partij van Geert Wilders staat nu op zo’n twintig zetels.
Digitale campagne en tv-debatten cruciaal
Hoe de wisselingen van lijsttrekkers uitpakken, zal aanstaande maandag voor het eerst blijken. Dan is het online te volgen Noordelijk Lijsttrekkersdebat, georganiseerd door drie lokale kranten en de drie noordelijke provincies. De lijsttrekkers van VVD, CDA, ChristenUnie, GroenLinks, PvdA en SP doen sowieso mee, D66 en PVV waarschijnlijk ook.
Volgende week is ook de laatste reguliere week voor de Tweede Kamer. Op vrijdag 12 februari begint het verkiezingsreces, dat tot 22 maart duurt. Alleen voor debatten met hoge urgentie keert de Kamer terug van dat reces.
Dankzij het reces hebben politici de tijd om campagne te voeren. Op straat is dat ingewikkeld door het virus: dit jaar draait alles om de digitale campagne en de tv-debatten. Vermoedelijk zal zowel RTL Nieuws als de NOS enkele debatten organiseren, maar de data en tijden daarvan zijn nog niet bekend. Met in het achterhoofd het miljoenenpubliek dat doorgaans naar die debatten kijkt, zetten politici alles op alles om daar hun slag te slaan.