Weer lekt omstreden stikstofplan uit: vergunningen mogelijk ingetrokken

In een gelekt advies pleit de landsadvocaat voor het intrekken van vergunningen van boeren die in de nabijheid van natuurgebieden te veel stikstof uitstoten. Die zogenoemde piekbelasters zijn zo sneller aan te pakken dan via onteigening. Boerenorganisatie LTO en Tweede Kamerleden reageren woedend of verbolgen op dit nieuwe omstreden stikstofplan.

1. Wat adviseert de landsadvocaat?

In een advies aan het ministerie van Landbouw schrijft landsadvocaat Hans Besselink dat ‘onteigening niet tot een snel resultaat zal leiden, maar intrekking van vergunningen wel’. De landsadvocaat staat het Rijk bij in juridische conflicten, waarin een proces van onteigening of het intrekken van de vergunning al snel zal uitmonden. Besselink legt in zijn advies uit dat intrekking van vergunningen sneller tot resultaat leidt in de vermindering van de stikstofuitstoot dan de onteigening van boeren. De boeren zijn van de vergunning afhankelijk om hun werk te doen. Wordt die ingetrokken, dan mogen ze direct niet meer boeren.

Het AD heeft Besselinks advies ingezien. Het ministerie bevestigt dat het intrekken van vergunningen van boeren op tafel ligt, maar benadrukt dat er nog geen keuze is gemaakt. Landbouwminister Carola Schouten (ChristenUnie) zegt niet blij te zijn met het lek. ‘Ik vind het echt vreselijk dat het tot heel veel onrust aan de keukentafel leidt bij de boeren.’

2. Sluit dit advies aan op de plannen voor onteigening van boeren?

Vorige week bleek dat op de ministeries van Financiën en Landbouw vergevorderde plannen zijn gemaakt om honderden boeren uit te kopen of te onteigenen. In dit ‘Landbouw-scenario’ geeft het kabinet tussen 2022 en 2030 ruim 30 miljard euro uit, 25 miljard euro meer dan het huidige budget om de stikstofcrisis aan te pakken. In dit scenario gaat veel geld naar het uitkopen van melkveeboeren. Een ander scenario is om tot 2030 14 miljard euro uit te geven en boeren zwaarder te belasten voor onder meer de ammoniakuitstoot door vee.

Uit de plannen blijkt dat het kabinet kijkt naar het uitkopen of onteigenen van boeren die niet met hun bedrijf willen stoppen. Het advies van de landsadvocaat gaat verder, doordat het direct gevolgen heeft voor de boer. Landsadvocaat Besselink schrijft in het advies dat het onvermijdelijk is. ‘Naar mijn mening is het (…) onontkoombaar om ook al direct in te zetten op niet-vrijwillige beëindiging van piekbelasters.’

3. Wat is de rol van piekbelasters in de stikstofuitstoot?

Piekbelasters kregen vorig jaar een gezicht na onderzoek van journalistiek platform Investico. Zij publiceerden een lijst van 25 boerenbedrijven die dicht bij beschermde natuurgebieden veel stikstofverbindingen uitstoten. Vorig jaar reserveerde minister van Landbouw Carola Schouten al 350 miljoen euro voor de uitkoop van boeren nabij kwetsbare natuur, maar de stikstofwinst die daarmee werd geboekt, viel tegen.

Uit het Investico-onderzoek bleek dat een kalkoenenboerderij in Ermelo ruim zestig keer meer ‘stikstof’ uitstoot dan een gemiddeld bedrijf – meer dan de gehele uitstootreductie door de lagere maximumsnelheid op snelwegen.

Daarop kwam ook kritiek. De Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) vindt dat de lokale stikstofneerslag niet heel precies te berekenen is. Daarom is het ingewikkeld om een kleine groep boeren de schuld te geven van de te hoge stikstofneerslag bij natuurgebieden.

4. Hoe is er op de plannen gereageerd?

LTO is woedend over het advies. ‘Het scenario waarin rechtmatig verkregen en getoetste vergunningen worden ingetrokken, is schandalig. Wij accepteren onder geen beding dat boeren rechteloos worden gemaakt.’ De lobbyclub roept Schouten op om ‘dit onzalige scenario in te trekken’.

CDA-Kamerlid Derk Boswijk schrijft op Twitter: ‘Stikstofuitstoot moet omlaag, eens. Maar maak gebruik van autonome krimp die al bestaat, versnel die met aantrekkelijke regelingen.’ De BoerBurgerBeweging van Tweede Kamerlid Caroline van der Plas wil een Kamerdebat over het advies.

‘Hebben boeren nog rechten!?’ vraagt SGP’er Roelof Bisschop zich af. ‘Niet als het aan de landsadvocaat ligt blijkbaar. Als we kwaad met kwaad zouden willen vergelden, zou hij onmiddellijk ontslagen worden.’

D66-Kamerlid Tjeerd de Groot zegt tegen persbureau ANP dat hij denkt dat er steeds meer steun zal komen voor echt ingrijpen. ‘Als het nodig is, dan is dit kennelijk ook een optie,’ zegt hij over het eventueel intrekken van vergunningen.