Zware bevalling, maar hoe is de boreling? Het nieuwe Regeerakkoord wil met gratis geld alles oplossen. Rutte valt van zijn geloof en D66 moet het hebben van de achterkamertjes. Eric Vrijsen over het vandaag te verschijnen Regeerakkoord voor het kabinet-Rutte IV.
‘Tangverlossing,’ zei CDA-leider Wopke Hoekstra, nadat maandagavond 13 december de toekomstige coalitiepartners een concept-Regeerakkoord bereikten. Die kwalificatie was goed getroffen. Een formatie van 271 dagen, nooit eerder in Nederland was de bevalling van een kabinet zo zwaar en langdurig.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Alles wat de vier partijen – VVD, D66, CDA en ChristenUnie – niet precies geregeld hebben, moet in de Tweede Kamer worden uitgevochten. Daar is een rechtse meerderheid. Maar als VVD en CDA die gaan mobiliseren – bijvoorbeeld op het punt van kernenergie of migratie – ontstaat al snel heibel in de tent, want D66 en ChristenUnie kunnen niet telkens een nederlaag lijden.
Verder is ook nog een probleem dat de vier partijen in de Eerste Kamer – die het laatste woord heeft bij alle wetsvoorstellen – zes zetels tekort komen voor een meerderheid. Het kabinet-Rutte IV zal daar ‘over links’ of ‘over rechts’ moeten gaan. Aankloppen bij de linkse muurbloempjes PvdA, GroenLinks of SP? Samen 18 zetels, maar die reageren al bij voorbaat verbitterd. Dan maar JA21 (Fractie Nanninga, 7 zetels) paaien? Dat is vloeken in de D66-kerk.
Opluchting na negen maanden
Na negen maanden ongeduldig wachten op de politieke boreling, is er nu sprake van opluchting. Hè, hè, ze zijn er eindelijk uit. Kom op met dat Regeerakkoord, dan weten we wat Nederland te wachten staat.
Het stuk wordt woensdag 15 december gepresenteerd en wat we nu weten, is dat er met ongekend veel miljarden wordt gestrooid. Klimaat, stikstof, ‘gratis’ kinderopvang. Wat dat betreft, is de van oorsprong zuinige VVD-leider Mark Rutte van zijn geloof gevallen. Ooit zei hij over spilzieke PvdA’ers: ‘Als je socialisten de baas maakt van de Sahara, is binnen de kortste keren het zand op.’ Kennelijk is nu ook bij de VVD het zand gratis.
In tijd van personeelstekort ‘niet handig’
Kinderopvang ‘toegankelijk’ maken, betekent echter dat ouders meer moeten betalen naarmate ze meer verdienen. In het oude systeem verliezen ze (een deel van) hun kindertoeslag. In het nieuwe systeem gaan ze direct een hogere bijdrage betalen. Feitelijk wordt dan kinderopvang, nog meer dan nu, een instrument om de inkomens te nivelleren.
Lees ook het interview met Onno Ruding: ‘Rutte rent achter de bal aan. Dat vind ik geen leiderschap’
Als mensen meer gaan werken en meer verdienen, stijgt hun koopkracht niet navenant mee. Sterker, in veel gevallen daalt zelfs hun netto-inkomen door toedoen van hogere eigen bijdrage. Dat is socialisme in de praktijk. In tijden van personeelstekorten is dat – om maar eens een Ruttiaanse uitdrukking te gebruiken – ‘niet handig’.
D66 durfde de afgelopen jaren hardop te zeggen dat de veestapel gehalveerd moest worden om de natuur te beschermen tegen stikstof. De agrarische sector liep daartegen te hoop. De tv-beelden van woedende Nederlandse boeren gingen de wereld over en zelfs in Nieuw-Zeeland zei premier Jacinda Ardern dat ‘Nederlandse boeren fantastisch mooie tractoren hebben’. Rutte kon daar wel om lachen, maar feitelijk stortte hier het aloude agrarische poldermodel in.
De vier partijen zijn daarvan geschrokken. Als niet kan wat moet, dan moet maar wat kan. Er komt een miljardenfonds dat op grote schaal veehouders gaat uitkopen. Warme sanering. Iedereen blij, behalve de belastingbetaler. Want die moet het compromis uiteindelijk bekostigen.
Gestold wantrouwen
Zo’n veertig pagina’s telt het concept-Regeerakkoord. Bijna de helft minder dan vorige keer. Een stapje in de richting van de uitbundig gepropageerde ‘nieuwe bestuurscultuur’, maar ook niet meer dan dat. Regeerakkoorden blijven wat ze de afgelopen veertig jaar altijd waren: gestold wantrouwen.
Lees ook de column van Gerry van der List over het nieuwe elan van de VVD: de tassen van de premier dragen
Die nieuwe bestuurscultuur ontstaat pas als VVD en CDA de rechtse parlementaire meerderheid in werking stellen. Klaagt D66-leider Kaag daarover, dan kunnen ze zeggen: ‘Sigrid, zo wilden jullie het toch?’ Maar zo loopt dat niet. D66 kan in de achterkamertjes voorkomen dat Rutte IV de rechtse route kiest. En het is een veeg teken voor de ‘nieuwe bestuurscultuur’ dat de financiële paragraaf van het Regeerakkoord de afgelopen dagen achter de hermetisch gesloten formatiedeur verborgen bleef.