Politici komen en gaan, maar soms is er eentje die beklijft als ‘staatsman’. Voor weinigen geldt dat zo sterk als de man wiens 150ste sterfdag dit jaar op 4 juni wordt herdacht: Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872). De man die medio negentiende eeuw filosofisch en grondwettelijk het fundament legde voor het Nederland van nu, is levend erfgoed – levend erflater, beter gezegd.
Gaat het over de verhouding tussen Rijk, provincies en gemeenten – en daar gaat het weer véél over – dan gaat het over ‘het huis van Thorbecke’: de Nederland zo typerende decentrale staatsinrichting. Maar er is ook een tastbaar ‘huis van Thorbecke’. Zijn geboortehuis in Zwolle, aan wat sinds 1876 de Thorbeckegracht heet, daarvoor de Dijk.
Lees ook het interview met historicus Remieg Aerts: ‘We krijgen geen Thorbecke meer’
Op dit werkeiland aan de rand van toenmalig Zwolle – buiten de stadswal – bezaten de Thorbeckes twee verbonden huizen. ‘Respectabele burgers’, zoals Remieg Aerts schrijft in zijn prachtbiografie uit 2018, maar ook buitenstaanders. Van Duitse komaf, Luthers en chronisch berooid. Thorbecke verliet Zwolle op zijn zeventiende en kwam er weinig terug.
Levend erfgoed
Toch is ook dit huis van Thorbecke levend erfgoed – en dat is aan één man te danken. Oud-ambtenaar, nu overheidsconsultant Ben Keizers (63) kocht het vervallen pand in 2013 na een tip van een Zwolse wethouder, liet het opknappen en gebruikt het – in privébezit – als ‘inspiratiecentrum’ voor overheid en maatschappelijke organisaties.
Het ‘Staatshuys’ kost Keizers geld, daarvan maakt hij geen geheim. ‘Iemand zei: je hebt een wel erg duur pr-dingetje gekocht.’ Maar de bevlogen Keizers – voorzitter van de Stichting Grondwetcampagne 2023 – ziet het als ideaal uithangbord van zijn adviespraktijk. De bestuurders en ambtenaren uit het huis van Thorbecke die hij er ontvangt, worden ín het huis van Thorbecke hopelijk door diens geest geïnspireerd.
Zwolle staat 88ste in EW’s Beste gemeenten
Keizers: ‘De verbinding tussen overheid en burgers is zoek. De overheid verzint oplossingen die goed zijn voor de overheid, maar niet voor burgers. Thorbecke dacht juist vanuit de samenleving. Ik hoop dat dat mensen hier aan het denken zet: voor wie doe ik het eigenlijk?’
Veel fysieke herinneringen aan Thorbeckes tijd zijn er niet meer, of zijn uit noodzaak weggewerkt. Maar op de indringend naar hout ruikende zolder is het toch even raak, op deze 14de januari, Thorbeckes geboortedag. De ramen zijn authentiek, één van de twee sluitingen ook. Thorbecke kan ermee hebben gespeeld, als kind. Maar ja, met welke?