Omtzigt: ‘Ik wil een nieuwe strategie voor energielevering’

Een Belg betaalt bij hetzelfde gasverbruik de helft van wat een Nederlander betaalt, rekende Pieter Omtzigt (48) afgelopen week op Twitter voor. EW sprak met het onafhankelijke Tweede Kamerlid over de energierekening. 

Dat enorme verschil in energierekening tussen België en Nederland. Hoe kan dat?

‘Ja, dat is een vraag die ik voor de Nederlandse regering heb. Hoe kan dat? We winnen bijna 20 miljard kubieke meter gas per jaar, waarvan onze huishoudens 10 miljard kuub nodig hebben. Hoe komt het dat we de energie die we zelf winnen, niet wordt gebruikt voor zekerheid en betaalbaarheid voor de eigen bevolking.

‘We hebben de hoogste gasprijzen in Europa en aan de andere kant zijn wij het land dat in de Europese Unie het meeste gas wint. Sterker nog, we hebben langdurige contracten om gas aan België en Duitsland te leveren.’ 

Wat moet er gebeuren om de energiecrisis het hoofd te bieden? 

‘Ik ga de energiecrisis echt niet eventjes snel oplossen. Die los je ook niet op met alleen energietoeslagen, maar wel met het herordenen van de markt. De overheid moet daar een grotere rol gaan spelen. Dat zullen forse hervormingen vergen, maar als je elementaire zaken enkel en alleen aan de markt overlaat, dan gaat het mis.

‘Daarom wil ik een strategie voor de leveringszekerheid van energie én voedsel. Vóórdat het kabinet overgaat tot grote ingrepen zoals nu gebeurt in de landbouwsector. 

‘Er zijn bedrijven die heel veel profijt hebben van de hoge energieprijzen. De eigenaar van een centrale krijgt niet alleen 50 eurocent per kilowattuur betaald, er is in een aantal gevallen ook nog een subsidie. Dat geldt voor de eigenaren van de windmolens bij Borsele, de eigenaren van zonneparken en stilgelegde kolencentrales begin dit jaar. Terwijl ze voor minder dan 10 cent opwekken. Ze maken enorme winsten.

‘Dus moeten we extra belasting heffen op die winsten. Het is niet gemakkelijk, maar we gaan dat hier niet overslaan.’ 

Levert zo’n belasting achteraf niet alleen maar heel veel gezeur op met rechtszaken, discussies over de winstbepaling en uiteindelijk een tegenvallende opbrengst? 

‘Ik wil praten over elke mogelijkheid. Er ontstaan op bepaalde plekken exorbitante winsten, terwijl huishoudens niet kunnen rondkomen. Wat ze in het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Italië kunnen, kunnen we hier ook.’

Maar wat koopt de burger voor een nieuwe strategie en een extra winstbelasting?

‘De markt leidt ertoe dat bepaalde consumenten geen cent pijn hebben. In een energieneutrale woning heb je relatief weinig problemen, terwijl je in een niet zuinige woning met een flexibel contract de hoofdprijs betaalt en zo’n 10 procent aan koopkrachtverlies kunt hebben.

‘We zijn nu aan het compenseren op inkomen. Erg inefficiënt, want je krijgt grote verschillen per huishouden, dus is er behoefte aan meer maatwerk.’

Maar maatwerk leveren gaat toch nooit lukken? 

‘Niet lukken is geen optie als binnenkort een miljoen huishoudens diep in de schulden raken. En dat volgens cijfers van het Centraal Planbureau uit juni, die nu al te optimistisch zijn. Het zouden ook twee miljoen huishoudens kunnen zijn, zo’n crisis hebben we de afgelopen zeventig jaar niet meer gehad.

‘Het kabinet is al negen maanden bezig met een regeling die niet ging werken. Als je 1 euro te veel verdient, dan krijgt je niets.

‘Maar als je als overheid weet dat de energiecrisis lang gaat duren, dan moet je kijken naar een regeling die rekening houdt met het historisch energieverbruik. Die compensatie zal nooit perfect zijn.

‘Ik wil wel eens kijken of je wel wat kunt doen, als de prijzen zo hoog blijven. Maar dit scenario gaat niet alleen over dit en volgend jaar, maar misschien wel over een veel langere periode. De termijnmarkten wijzen uit dat prijzen nog jarenlang hoog blijven. Als ik je dat zeg, dan snap je dat het ook zin heeft om op grote schaal huizen te isoleren. 

‘We hebben hele grote sommen besteed aan vergroening energie. Maar veel ging naar subsidies voor een Tesla of een warmtepomp. Maar het zou veel beter zijn als we alle huizen met energielabel E, F of G hadden geïsoleerd. Dat doet wat aan energiebesparing en draagvlak in dit land. 

‘Het is niet binnen twee maanden geregeld. Maar hoe langer je wacht hoe lastiger het wordt er iets mee te kunnen. Andere landen hebben veel sneller ingegrepen.’ 

Wie nu energiecontracten probeert te vergelijken, verdwaalt in een woud van onduidelijke tarieven en contracten. Wordt het niet eens tijd om de bezem te halen door de onduidelijke contracten?

‘Het wordt tijd om de contracten vergaand te standaardiseren, want dan worden ze ook echt vergelijkbaar. En het is tijd om de consumentenbescherming op orde te brengen. Bij een faillissement van een energieleverancier blijven de klanten met de gebakken peren achter. Zij krijgen een heel duur nieuw contract bij een andere leverancier.

‘Ook ontbreekt het aan toezicht om een energiebedrijf in de problemen tijdig te liquideren, omdat de solvabiliteitseisen nog onvoldoende worden gecontroleerd door toezichthouder ACM.

‘Het toezicht is niet op orde. En omdat er bij een faillissement niets overblijft, krijgen mensen hun voorschot ook niet terug. Consumenten zijn dus niet beschermd.’

Zin in het spoeddebat van dinsdag?

‘We zijn in een nieuwe wereld terechtgekomen. We worden voor de eerste keer geconfronteerd met driehonderdduizend kinderen en meer dan twee miljoen volwassenen die onder de armoedegrens zakken. Zij kijken naar Den Haag voor oplossingen.

‘We praten allemaal over bestaanszekerheid, over de vraag of het minimumloon niet te laag is. Maar de goederen die iedereen nodig heeft – wonen, zorg, energie – moeten ook betaalbaar zijn. Dit is een grondwettelijke taak van de overheid, dus daarover moet het debat gaan komende dinsdag. Niet over de vraag of ministers het onderling eens zijn met elkaar. Daarvoor is de nood van gezinnen veel te hoog.’