Door stikstof staat het land op zijn kop. Maar wat is het en kan het kwaad? Is er inderdaad een ‘stikstofcrisis’? EW beantwoordt in het omslagartikel van deze week 111 vragen over stikstof. In dit artikel vijf vragen over de scheikundige beginselen.
1.Kan iemand mij vertellen wat stikstof is?
Stikstof is een atoom dat in verschillende chemische verbindingen in de natuur voorkomt. Als stikstofgas – of eigenlijk distikstof, N2 – is het een kleur- en reukloos gas dat ongeveer 78 procent van alle lucht uitmaakt. Dit is een niet reactieve en daarmee onschuldige verschijningsvorm van stikstof. In andere verschijningsvormen is stikstof wel reactief. Dat wil zeggen dat het graag reageert met andere stoffen en daarmee een effect kan hebben op natuur, milieu en gezondheid. Dit gaat dan bijvoorbeeld om stikstofoxiden (NOx) of ammoniak (NH3).
2.Waarom heet stikstof eigenlijk stikstof?
De wetenschappers die in de achttiende eeuw onderzoek deden naar het gas dat wij nu stikstofgas noemen, zagen dat het gas los van de zuurstof waarmee het in de lucht voorkomt, leven onmogelijk maakt. Een vlam dooft erin. Die eigenschap kwam terug in de diverse benamingen: noxious air (Engels: schadelijke lucht), azotikos (naar het Grieks: zonder leven). De Franse wetenschapper Jean-Antoine Chaptal gaf het element de naam nitrogène, een samenstelling van nitre (salpeter) en gène (voortbrengend). De Nederlandse benaming is waarschijnlijk gemunt door de Nederlandse arts en chemicus Martinus van Marum en geleend van het Duitse Stickstoff.
Meer over dit onderwerp: Dit zijn de belangrijkste spelers in het stikstofdebat
3.Is er een ‘stikstofcrisis’?
De verwarring begint al bij de naamgeving en de definitie. Er is sprake van een stikstofcrisis, maar het stikstofgas is op zichzelf dus niet schadelijk voor mens en milieu. De reactieve verbindingen van stikstof kunnen dat wel zijn. Zoals ammoniak en stikstofoxiden. Strikt genomen is de stikstofcrisis een crisis die gaat over de reactieve verschijningsvormen van stikstof.
4.Wat is ammoniak?
Ammoniak (NH3) is een verbinding van stikstof (N2) en waterstof (H2). In grote concentraties is het een sterk ruikend gas dat ontstaat als mest en urine van landbouwdieren bij elkaar komen in de stal of op het land.
5.En wat zijn stikstofoxiden?
Een groep stoffen die bestaan uit een stikstofatoom en één of meerdere zuurstofatomen. Deze groep wordt aangeduid met de verzamelformule NOx. De meest voorkomende stikstofoxiden zijn NO en NO2. Ze ontstaan vooral bij de verbranding van fossiele brandstoffen. De grootste bronnen zijn dan ook het gemotoriseerde verkeer en de industrie.
