Defensie blijft verrassen met de manier waarop ze militaire leveranties aan Oekraïne al dan niet in de openbaarheid brengt. In de Kamer ontkende D66-minister Kajsa Ollongren vorige maand dat overbodig geworden F-16’s naar Oost-Europa gaan, zodat Oost-Europese bondgenoten hun oude Migs-jachtbommenwerpers aan Oekraïne kunnen overdoen. Maar deze week kondigde het hoofd Operaties van defensie het ‘scenario’ aan in de Defensiekrant.
Een maand geleden werden enkele Tweede Kamerleden vertrouwelijk gepolst over het plan om F-16’s naar Oost-Europese NAVO-landen te schuiven. Die toestellen zouden dan taken overnemen van Migs-gevechtsvliegtuigen, die nog dateren uit de tijd van het Warschaupact. Vervolgens zouden de oude Migs aan Oekraïne worden geschonken.
Weekblad EW berichtte hierover begin november. Het artikel was gebaseerd op meerdere bronnen. Een defensiewoordvoerder zei dat hij niet op de hoogte was van het plan met de uitgefaseerde F-16’s.
Volgens EW was de opzet afhankelijk van goedkeuring door de Verenigde Staten. Destijds stond in het F-16-aankoopcontract dat Nederland slechts na expliciete goedkeuring van Washington toestellen mag overdoen aan andere landen.
SP spreekt van ‘cruciale escalatie’
In het Tweede Kamerdebat over de defensiebegroting wilde Jasper van Dijk (SP) van minister Kajsa Ollongren (D66) weten hoe dit precies zat: ‘Hoe zit het met het gerucht dat Nederland F-16’s zou aanleveren aan een Oost-Europese partner, zodat dat land zijn Mig-straaljagers aan Oekraïne kan leveren? Dat staat in Elsevier. Daar moeten we echt alles van weten, want dat is een cruciale escalatie in de leverantie van wapens.’
Lees ook dit verhaal van Eric Vrijsen: Dit zijn de bedragen en wapensystemen die naar Oekraïne gaan
Minister Ollongren zei op 17 november in de Kamer: ‘Ik hoop dat de Kamer zich niet baseert op de berichtgeving in Elsevier Weekblad, dat overigens blij zal zijn dat een prominent SP’er als de heer Van Dijk dat blad leest. Maar, los daarvan, als ik op dit thema een stap wil zetten, dan kom ik bij uw Kamer. Ik ga dus niet meedoen aan geruchten die de wereld in zijn gekomen via een artikel in een tijdschrift.’
Diezelfde avond zei CDA-minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken in de talkshow Op1 dat hij niet kon ingaan op het EW-verhaal, omdat wapenleveranties geheim moeten worden gehouden. Kamerleden trokken daaruit de conclusie dat er wel degelijk een kabinetsvoornemen was om met F-16’s te schuiven.
Legendarische F-16-vlieger
Die indruk wordt deze week versterkt door een interview in de Defensiekrant – het personeelsblad van de strijdkrachten. Aan het woord komt Peter ‘Wobble’ Tankink (57), een legendarische F-16-vlieger en thans hoofd Operaties bij defensie. Kolonel Tankink zegt in de Defensiekrant dat er nog geen besluit is genomen over wat er met de F-16-vloot gaat gebeuren.
Maar hij bevestigt dat er ‘vanwege de oorlog in Oekraïne ineens meerdere scenario’s zijn’. Hij stelt dat de overtollig geworden F-16’s niet direct naar Oekraïne gaan, want het duurt te lang om F-16-vliegers op te leiden. Maar naar de Oost-Europese NAVO-bondgenoten kan natuurlijk wel. Tankink: ‘Het zou kunnen dat ze bijvoorbeeld naar partnerlanden gaan die er al mee vliegen. Ter versterking van de verdediging van ons NAVO-grondgebied.’
Silhouet van de Mig-29 op de beplating
Peter Tankink maakte onlangs vanaf vliegbasis Volkel zijn laatste vlucht in de F-16 met staartnummer J-063. Met precies dit toestel verschalkte hij op 24 maart 1999 tijdens de Kosovo-oorlog een Servische Mig-29. Hij schoot het vijandelijke toestel met een AMRAAM-raket uit de lucht.
Het was de eerste en enige keer in de naoorlogse geschiedenis dat een Nederlands jachtvliegtuig een vijandelijke jager neerhaalde.
Op de beplating van de J-063, vlak onder de cockpit, werd het silhouet van een Mig-29 geschilderd, een ritueel dat nog dateert uit de Tweede Wereldoorlog. De stemming bij de Koninklijke Luchtmacht was euforisch. In hoorzittingen van het Amerikaanse Congres spraken Amerikaanse generaals hun grote waardering uit voor de Nederlandse luchtmacht.
De overwinning van de geallieerde landen in de Kosovo-oorlog luidde geleidelijk het einde in van de Balkanoorlogen die in 1992 waren begonnen toen Slovenië zich afscheidde van de Republiek Joegoslavië.
Nederlandse F-16-vliegers traden vanaf het begin op in de Balkanoorlogen. Tankink maakte in oktober 1992 zijn eerste operationele vlucht boven Bosnië in toestel J-063. Nederland tekende in 1976 het aankoopcontract en zou in totaal ruim 210 F-16’s bezitten. De J-063 werd in 1989 geproduceerd: het vliegtuig werd geassembleerd in de fabriek van Fokker in Amsterdam.
Na 33 jaar wordt het toestel ‘uitgefaseerd’. De Koninklijke Luchtmacht heeft nog zo’n veertig F-16’s die de komende jaren geheel worden vervangen door de F-35. Kolonel Tankink heeft 3.250 vlieguren in de F-16’s. Hij gaat nog niet met pensioen, maar wordt gezien zijn leeftijd niet meer opgeleid om de F-35 te vliegen.