Mark Rutte: ‘De woede was geen gevaar, wel een signaal’

Voor premier Mark Rutte (55) was 2022 een heftig jaar. Terugkijkend noemt hij zijn kabinet solide en stabiel. Misschien wel dankzij de breuklijnen in de coalitie.

Dit is een artikel uit het dubbeldikke kerstnummer van EW.

Bestel kerstnummer via onze webshop (gratis verzending)

Mark Rutte (VVD) begon het jaar optimistisch. Op 10 januari stond zijn vierde kabinet op het bordes. Vanwege corona hielden de ministers tijdens de fotosessie in het paleis en op het bordes meters tussenruimte. Het wekte de indruk dat het kabinet ‘een moetje’ was en dat de partijen elkaar op afstand hielden.

Premier Rutte wil het politieke jaar doornemen aan de hand van een aantal foto’s. Hij kijkt aandachtig naar de foto die de collegiale afstand markeert, maar hij constateert blijmoedig dat begin januari nog scherpe coronamaatregelen van kracht waren en dat is gelukkig niet meer het geval. ‘Een tijdsbeeld,’ zegt hij. ‘We stonden toen nog meters uit elkaar.’

**10 JANUARI.** **HET KABINET TREEDT AAN:** ‘We stonden meters uit elkaar. Maar ik vind het kabinet stabiel. Het heeft natuurlijk lang geduurd voordat het kabinet er was, maar dat heeft de sfeer niet verslechterd. Tot nu toe zijn de persoonlijke verhoudingen prettig en is de sfeer in de vrijdagse ministerraad goed.’ Foto: Valerie Kuypers/ANP

Hoe solide is dit kabinet in zijn eerste jaar gebleken? Er zijn zichtbare breuklijnen in Rutte IV. De premier gaat dankbaar in op de vraag of zulke breuklijnen het geheel buigzaam maken en dus beter houdbaar.

Mark Rutte (Den Haag, 1967) studeerde geschiedenis in Leiden en leidde de JOVD (VVD Jongeren). In 2002 werd hij staatssecretaris Sociale Zaken; later Onderwijs. In 2006 werd hij VVD-fractieleider. Sinds 2010 is hij premier.

‘Ik vind het kabinet stabiel. Het is echt een ploeg die zich richt op de lange termijn. Arbeidsmarkt, veiligheid, onderwijs, klimaat. Vanaf 24 februari, toen Rusland Oekraïne binnenviel, is daar een verschrikkelijke oorlog bijgekomen en dat leidt tot een groot probleem met hoge energieprijzen en koopkracht. Het lukt ons dat in goede banen te leiden. De vier partijen verschillen sterk. Het beeld dat zichtbare breuklijnen de ploeg flexibel maken, herken ik. Dat bevalt me eigenlijk wel.’

Russische inval in Oekraïne

Zes weken na het begin van het kabinet werd alles ineens anders. Russische troepen vielen Oekraïne binnen. De meest ervaren premier van Europa ontwaakte die nacht, alsof een wekkertje in zijn hoofd begon te rinkelen.

‘Ik werd die nacht ineens wakker en keek op een website. Ik zag wat er gebeurde. Ik had telefonisch contact met defensieminister Kajsa Ollongren en met de plaatsvervangend nationale veiligheidsadviseur Pieterjan Rozenberg.’

Sommige analisten voorzien een kentering in de politieke verhoudingen. De staat moet net als in de Koude Oorlog weer bescherming bieden aan mensen. Dat zou het liberalisme wegdrukken en linkse partijen herstellen.

Lees het interview met minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten: ‘We gaan weer actieve industrie-politiek voeren’

‘Niet per se,’ zegt Rutte. ‘Dat zie je althans nog niet in de peilingen en je hoort het niet tijdens gesprekken op straat. Via de hogere energierekeningen en de doorwerking van inflatie heeft de Oekraïne-oorlog groot effect op de koopkracht. Met energietoeslagen en het prijsplafond loodsen we mensen door een moeilijke periode. Maar dat is geen partijpolitiek. Er is brede steun voor deze aanpak. De staat moet het schild zijn om mensen tegen zo’n klap te beschermen.’

Hoelang houdt hij dit nog vol? Het kabinet kan niet eindeloos met tientallen miljarden smijten. Hij weert af: ‘Dat zou gelden als het structurele uitgaven zijn. Maar dat zijn het niet. Het is logisch om mensen door een moeilijke periode te helpen. Het is geen blijvende oplossing. Die komt pas als we ervoor zorgen dat de oorlog stopt, de stabiliteit in Europa terugkeert en de energieprijzen dalen. Dat is cruciaal. Als dat niet lukt, moeten we heel precies kijken: wat kunnen we volgend jaar? Wat het jaar daarna en het jaar daarna? Op een manier dat de overheidsfinanciën gezond blijven, want dat is echt een afspraak in deze coalitie.’