EW maakt woensdag 7 december de Nederlander van het Jaar 2022 bekend. In aanloop naar de bekendmaking staan vijf kanshebbers in de schijnwerpers. Vandaag Johan Remkes: een politicus zoals ze niet meer worden gemaakt. Groot kaliber, toch precisie.
Johan Remkes (VVD) groeide dit jaar nog verder in zijn rol als politieke brandweerman. Meteen al aan het begin van het jaar, op 10 januari, liet hij zich gelden. Die dag stond het kabinet-Rutte IV op het bordes en dat was vooral ook aan het voorbereidende werk van Johan Remkes in de voorafgaande maanden te danken. Hij smeedde samen met mede-kabinetsinformateur Wouter Koolmees de compromissen. Zo kwam er toch nog een eind aan een kabinetsformatie die eindeloos leek te duren.
Land dreigde tot stilstand te komen, en dus werd Remkes geronseld
In 2020 verscheen ter ere van EW’s 75-jarig bestaan het boek 75x Nederlander van het Jaar, met portretten van Nederlanders van het Jaar sinds 1945.
Aan het begin van de zomer leek het kabinet vast te lopen in de stikstofcrisis. Boeren kwamen massaal in verzet tegen de plannen. Milieugroepen haalden via de rechter hun gelijk. Het kabinet slaagde er zelf niet in een oplossing te vinden. Bouwprojecten vertraagden. Hoe konden de beloofde één miljoen woningen ooit nog verrijzen? Het land dreigde tot stilstand te komen.
Minister Henk Staghouwer (CU) van Landbouw trad af, snelwegen werden met tractoren geblokkeerd, minister Christianne van der Wal (VVD) werd thuis door boze actievoerders in het nauw gedreven, overal hingen omgekeerde vlaggen als symbool van een soort volksopstand tegen het kabinet. Het platteland tegen Den Haag.
Maar inmiddels was Remkes geronseld als ‘bemiddelaar’ tussen de agrarische sector en de milieubelangen. Het duurde iets langer dan voorzien, maar in oktober had hij een plan om de 500 tot 700 ‘piekbelasters’ – boeren vlakbij natuurgebieden – uit te kopen om het milieudoel te bereiken. In 2030 zou de stikstofuitstoot dan met de helft kunnen worden verminderd.
De coalitie haalde opgelucht adem. Remkes had de angel eruit gehaald. De vrees voor een kabinetscrisis verdween. Zelfs Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) reageerde tevreden op het rapport van Remkes. Met een simpel ‘Er is geen boer die niet om de natuur geeft’, wond hij de agrarische sector om zijn vinger.
Hoe deed hij dat toch? Ervaring? Jazeker, Remkes (71) begon ooit als voorzitter van de liberale jongeren (JOVD), maar was ook Statenlid en gedeputeerde in Groningen, Tweede Kamerlid, staatssecretaris, minister, vicepremier, commissaris van de Koningin in Noord-Holland, commissaris van de Koning in Limburg, plaatsvervangend burgemeester van Den Haag. Welke functie heeft hij eigenlijk niet bekleed in de afgelopen 40 jaar?
Remkes hield het hoofd koel na D66-roddel over drankgebruik
Hij heeft iets stevigs. Hij brengt rust in de politieke hectiek. Laat zich niet uit het veld slaan. Voor zijn welslagen als kabinetsinformateur was het essentieel dat hij incidenten negeerde. Op zeker moment vloog beoogd regeringspartij D66 uit de bocht door tegenover journalisten het verhaal rond te strooien dat de coalitiebesprekingen vastliepen, doordat Remkes ‘warrig’ was als gevolg van drankgebruik. Remkes hield het hoofd koel. Hij gaf de Rijksvoorlichtingsdienst opdracht een verklaring te publiceren. Heel feitelijk: hij had twee borrels gedronken. Eentje vóór en eentje tijdens het eten.
Iedereen wist dat Remkes van twee borrels niet omvalt. D66 moest door het stof en achteraf was dit het moment dat het gehamer op een coalitie met drie linkse partijen (D66, PvdA, GroenLinks) werd afgehamerd. Remkes drukte door, want hij is de man zonder fratsen.
Het stikstofcompromis kwam op dezelfde manier tot stand. D66 drong aan op een keiharde halvering van de veestapel. VVD-minister Van der Wal blunderde door een kaartje uit te brengen waarop veehouders precies konden zien of hun boerderijen gedoemd waren. Voor CDA-leider Wopke Hoekstra was de doelstelling – halvering van de stikstofuitstoot in 2030 – ‘niet heilig’. Het kabinet wankelde.
Remkes is geen charmeur, geen gladjanus: hij heeft iets heel hards
Remkes doet in zo’n geval alsof ze allemaal op hun donder krijgen en dat geeft gewicht aan zijn salomonsoordeel. Als je Remkes spreekt, dan valt op hoe aandachtig en onbewogen hij luistert. Als vanzelf ga je zorgvuldiger formuleren. Dan neemt hij een korte denkpauze en zijn krassende stem met dat Groningse accent produceert vervolgens een vlijmscherp statement. Hij is geen charmeur, geen gladjanus. Hij heeft iets heel hards. Hij is een bedachtzame bikkel en zijn charisma berust op lange bestuurlijke expertise, inlevingsvermogen, doortastendheid en serieus menen wat hij zegt.
Remkes heeft als Kamerlid en minister van Binnenlandse Zaken – in die laatste functie had hij overigens geen glansrol – veel nagedacht over de werking van de democratie. In 2017 was hij voorzitter van de staatscommissie parlementair stelsel. Hij kent de democratische spelregels en daardoor kan hij in een grover en onbesuisder wordende politieke cultuur de noodzakelijke vastigheid bieden.
Remkes is een politicus zoals ze niet meer worden gemaakt. Groot kaliber, toch precisie. Nederlander van het Jaar? Het zou prima kunnen in 2022. Maar in 2021 had het ook gekund en dikke kans dat, als hij het niet wordt, Remkes in 2023 ook weer op de shortlist staat. Morgen meer.
EW’s Nederlander van het Jaar
Lale Gül was EW’s Nederlander van het Jaar 2021. De Nederlander van het Jaar is de persoon die als geen ander – in positieve of negatieve zin – een stempel op het jaar heeft gedrukt, dat jaar symboliseert of dat jaar een bijzondere prestatie heeft verricht. Bij de verkiezing bepaalt de redactie de keuze.
Eerdere Nederlanders van het Jaar die op de cover verschenen, zijn: Ayaan Hirsi Ali (2004), Rijkman Groenink (2005), de soldaat in Uruzgan (2006), Joop van den Ende (2007), Wouter Bos (2008), Linda de Mol (2009), de politicus (2010), Mark Rutte (2011), koningin Beatrix (2012), Wim Pijbes (2013), Ahmed Aboutaleb (2014), Dafne Schippers (2015), Marcel Levi (2016), Boyan Slat (2017), de burgemeester (2018), Derk Wiersum (2019) en de IC-artsen en -verpleegkundigen (2020).
