Drie Groninger burgemeesters blikken terug op Ter Apel: ‘Zijn wij nog wel één land?’

Geen provincie die per hoofd van de bevolking zo veel asielzoekers opvangt als Groningen. Omdat het enige aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel staat, vlak bij de grens met Drenthe en Duitsland, komt de opvang onevenredig terecht op het bordje van de Groningers. De asielopvang is een nationale zaak. Maar van een eerlijke spreiding is in de verste verte geen sprake.

Nederland is zo de Europese Unie in het klein. Daarin heb je aan de ene kant Duitsland, Frankrijk, België en Nederland: landen die veel asielzoekers opvangen. En je hebt een land als Hongarije, dat zich drukt. Zo is het ook in Nederland. Sommige provincies vangen veel asielzoekers op, andere weinig. Bij gemeenten idem dito. Het zijn, ruwweg, altijd dezelfden die wél opvangen, en altijd dezelfde weigeraars. De veel bekritiseerde ‘spreidingswet’ van staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) moet, zoals bekend, de asielopvang ‘eerlijk’ verspreiden over het hele land. Desnoods onder dwang.

Grote frustratie bij de Groninger burgemeesters

Het kreeg weinig aandacht, maar in februari sloten alle tien Groninger gemeenten met Van der Burg een akkoord dat op die spreidingswet vooruitloopt. Ze stellen voor 2023 en 2024 ruim 9.000 opvangplaatsen beschikbaar voor reguliere asielopvang en noodopvang, en voor Oekraïense ontheemden. Daarna is het schluss. De rest is voor de rest van Nederland.

Toeval is deze Groningse stap niet. EW blikt met drie Groninger burgemeesters uitvoerig terug op de crisis rond het aanmeldcentrum in Ter Apel, waarbij het vele maanden duurde voor de problemen echt als een nationale zaak werden ervaren. Door de interviews loopt één constante: de grote frustratie bij de burgemeesters dat grote delen van Nederland de Groningers in die crisis lieten stikken. Zoals Jaap Velema zegt, burgemeester van de gemeente Westerwolde (waarin Ter Apel ligt): ‘Zijn wij nog wel één land? Dat vraag ik mij serieus af.’ Dat gaat Groningen niet nog eens overkomen: vandaar dat akkoord. ‘Ter Apel’ lijkt de bestuurlijke eenheid én assertiviteit in Groningen te hebben versterkt.

De interviews laten ook iets zien van de frictie in het Huis van Thorbecke. Asielbeleid is rijksbeleid. Maar de consequenties dalen lokaal neer, zonder dat lokale volksvertegenwoordigers veel erover te zeggen hebben. Dat wringt, zien de burgemeesters. De spreidingswet springt Groningen te hulp, maar ondergraaft de autonomie van gemeenten. Dat zien de burgemeesters ook. Verder zijn ze kritisch over de rol van hun bovenburen in het Huis van Thorbecke: de commissarissen van de Koning. Als zij, zo klinkt het, hun wettelijke taak hadden vervuld en gemeenten hadden gedwongen om huizen voor statushouders te regelen, was die hele Ter Apel-crisis er niet geweest.