In Groningen loopt de kloof tussen ‘stad’ en ‘ommeland’ dwars door de Staten

Het gevoel in de steek gelaten zijn door ‘Den Haag’ is waarschijnlijk in geen provincie zo sterk als in Groningen, vooral in ‘de ommelanden’. De uitslag van de Statenverkiezingen is ernaar, zag Gertjan van Schoonhoven in het provinciehuis in Groningen. Dankzij de ‘ommelanden’ lost BBB het ‘stadse’ GroenLinks af als grootste partij in de Staten.

Moes is de naam. Gouke Moes. De 31-jarige docent en hobbyboer uit Den Ham mag dan nieuw zijn in de politiek, donderdagochtend om half drie verliet hij het statige provinciehuis van Groningen als een van de laatsten, én als de leider van – naar verwachting – met afstand de grootste partij in de Provinciale Staten van Groningen. Het moment was van een fraaie symboliek. Moes verliet het provinciehuis aan het Martinikerkhof door dezelfde voordeur die drieënhalf jaar geleden nog door boze boeren met een shovel werd geramd. Nu gaat BBB – protestpartij van boze boeren en ándere ontevreden burgers – meer Statenzetels bezetten dan welke andere gevestigde partij ook.

Toen Moes het provinciehuis verliet, moesten zes van de tien Groninger gemeenten nog met hun uitslag komen. Die uitslagen zouden pas in de loop van donderdagochtend komen. Maar niemand van de aanwezigen op de uitslagenavond dacht dat het beeld in Groningen anders zou zijn dan in andere provincies. In de drie Groninger plattelandsgemeenten die de stemmen al wel hadden geteld, had BBB ruim 30 tot zelfs bijna 40 procent van de stemmen gekregen.

‘Aan een Groninger zie je niet dat hij ontroerd is, maar ik ben het wel’

De lijsttrekker van BBB Grunn was ‘ontroerd’, zo zei hij tegen EW, door de enorme steun die zijn partij in de provincie had gekregen. ‘Dat zie je niet aan een Groninger, maar het is wel zo.’ Dat het tellen zo lang duurde, was zelfs de ‘schuld’ van BBB. Of liever gezegd: de democratische verdienste. Er waren dankzij de deelname van BBB veel meer Groningers naar de stembus gegaan dan verwacht.  Burgemeesters besloten in de loop van woensdagmiddag qua capaciteit op te schalen, bevestigde commissaris van de Koning René Paas even na middernacht.

Van de 43 Statenzetels gaat BBB er 12 innemen, bleek donderdagochtend uit de voorlopige uitslag. De huidige coalitie van zes partijen – GroenLinks, PvdA, ChristenUnie, VVD, CDA en D66 – is haar meerderheid kwijt. Geen van de politieke waarnemers in het provinciehuis durfde al te speculeren over hoe het nu verder moet. BBB Groningen stelt zich weliswaar open en bescheiden op naar de andere partijen, maar politiek is de partij een onbeschreven blad.

Tekst gaat hieronder verder

‘Minder Den Haag, meer Groningen’

Een totale verrassing is de overwinning van BBB – óók dus in Groningen – niet. In de provincie speelt de stikstofkwestie weliswaar minder dan in Noord-Brabant of Overijssel, maar de anti-Randstedelijke en anti-Haagse opvattingen die het handelsmerk van de BBB van Caroline van der Plas zijn geworden, leven in Groningen des te meer. En zeker niet alleen bij grote lokale of regionale politieke partijen, zoals Groninger Belang, dat de Statenverkiezingen inging met de slogan ‘Minder Den Haag, meer Groningen’. (En wrang genoeg – potentiële – stemmen verloor aan de weliswaar niet-stedelijke, maar wel lándelijke partij BBB.)

Afkeer van Den Haag leeft hier veel breder. Dat komt niet alleen voort, zoals buiten Groningen vaak wordt gedacht, uit de voor veel Groningers heftige gevolgen van de gaswinning. Het feit dat vooral in Oost-Groningen enorme windparken er tegen de zin van de lokale bevolking – én lokale bestuurders – door Den Haag domweg zijn doorgedrukt, draagt er ook toe bij.

Onlangs nog beklaagden drie Groninger burgemeesters zich er in EW over hoezeer zij zich gedurende de crisis rond het aanmeldcentrum in Ter Apel in de steek gelaten hebben gevoeld door de rest van het land. ‘Zijn wij nog wel één land,’ vroeg burgemeester Jaap Velema (D66) van Westerwolde af, de gemeente waarin Ter Apel ligt. In zijn gemeente stemde woensdag liefst 39 procent van de kiezers op BBB.

Niet gezien worden door Den Haag: dat is het chagrijn van Groningen

Het gevoel dat Groningen een soort wingewest is dat door de rest van het land wordt opgezadeld met allerlei problemen, leeft dus zeker niet alleen bij de ook in Groningen welig tierende oppositie- en protestpartijen. Zelfs VVD-lijsttrekker en gedeputeerde Mirjam Wulfse liet maandag in het Groninger lijsttrekkersdebat haar teleurstelling in Den Haag, haar eigen partij én haar partijgenoot die al een jaar of twaalf de premier is van dit land – Mark Rutte – luid en duidelijk blijken. Ze had, zo bekende ze, uit frustratie meermaals overwogen om op te stappen.

Groningen voelt zich niet gezien door politiek Den Haag. Dat is het chagrijn van Groningen. Zonder die frustratie – en het feit dat die bij veel meer Groningers leeft dan alleen de boeren – was nieuwkomer BBB nooit in één klap de grootste partij in de Provinciale Staten geworden.

Lijsttrekker Moes zei tegen EW BBB te zien als de partij – één van de partijen, zei hij er bescheiden bij – die erin geslaagd is om heel veel ‘afgehaakte’ kiezers terug te brengen naar de stembus. ‘Ik zeg altijd: politici moeten luisteren naar mensen, in plaats van hen aan te horen.’

Kloof tussen stad en platteland loopt nu dwars door de Groninger Staten

Anderzijds laat de uitslag van woensdagavond zien dat dit niet het héle verhaal is. BBB werd vooral de grootste in de Staten door de goede resultaten in de gemeenten in de ‘ommelanden’, op het Groninger platteland, buiten de provinciehoofdstad. Uit de ‘ommelanden’ kwamen vrijwel alle kandidaten op de lijst van BBB, en bijgevolg dus ook verreweg de meeste nieuwe Statenleden van de partij. Daar leeft het gevoel niet te worden gezien door Den Haag blijkbaar het sterkst. Ongeveer een op de drie kiezers in de negen gemeenten buiten de provinciehoofdstad heeft woensdag op BBB gestemd.

In ‘stad’ was het beeld anders. Provinciehoofdstad Groningen legt in haar eentje in de Staten kwantitatief veel electoraal gewicht in de schaal. Bijna de helft, om precies te zijn. En ‘stad’ is mede door de omvangrijke studentenpopulatie een links bolwerk: vooral door de ‘stadse’ stemmen werd GroenLinks vier jaar geleden de grootste partij in de Staten. Ook woensdag stemde ‘stad’ in sterke mate op zeg maar de ‘Haagse’ partijen die allerlei plannen hebben op het gebied van milieu en klimaat, die de ‘ommelanden’ niet zien zitten.

BBB deed het met 10,7 procent van de stemmen behoorlijk goed in ‘stad’, maar toch beduidend minder dan in de ‘ommelanden’. Al met al – voor de héle provincie – kreeg BBB daardoor niet eenderde van de stemmen, maar bijna een kwart. Het zijn dus vooral de ‘ommelanden’ die met vereende krachten een partij groot hebben gemaakt die zich tegen allerlei Haagse én ‘stadse’ ambities verzet. De kloof tussen stad en platteland, kortom, loopt dwars door de Provinciale Staten van Groningen.