Op sociale media was het kabinet al dood verklaard. Een vreemde stikstofbrief uit Brussel voedde het vuurtje. Maar de coalitiepartijen hielden elkaar vast na de opgelopen spanning als gevolg van de mokerslag van BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen. Ze gaan verder maar wel met de afspraak dat grootste verliezer CDA later alsnog wil heronderhandelen over de stikstofafspraken in het Coalitieakkoord.
Rutte IV bleef overeind maar het verkiezingsdebacle is nog lang niet verwerkt, al herhalen de politieke leiders graag dat tachtig procent van de kiezers niet op BBB stemde. Maar ‘het signaal’ van het land was begrepen en dus vergaderde de top van het kabinet deze week drie keer over de uitslag van de verkiezingen van Provinciale Staten.
Resultaat van die beraadslagingen was vrijdagavond 31 maart dat er maar weer eens beloftes werden gedaan over de thema’s die zoveel kiezers hadden bewogen op BBB te stemen, zoals de ‘gelaagde’ kloof in het land, de toeslagenaffaire plus de Groningse bevingsschade. En natuurlijk het probleem dat de coalitie zwaar verdeelt, stikstof. De regeringspartijen maakten er – deels voorlopige – afspraken over, schrijft het kabinet aan de Kamer.
Afwachten wat uit de college-onderhandelingen in de provincies komt
De stikstofkwestie blijft spannend. Zoals altijd al de bedoeling was, moeten de provincies de bestrijding van de stikstofuitstoot op zich nemen en dus wacht het kabinet af wat er uit de onderhandelingen komt van de naar verwachting door BBB gedomineerde colleges in de provincies. Ook wordt nog gewacht op het landbouwakkoord dat minister Piet Adema met de sector moet sluiten en dat de boeren in de toekomst perspectief moet bieden met een bedrijfsvoering die beter is voor de natuur. Dat akkoord moet er eigenlijk al in april zijn, maar het overleg verloopt zeer stroef.
Premier Rutte (VVD) en de vicepremiers Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en Carola Schouten (ChristenUnie) slaagden er maar amper in het bevochten compromis uit te leggen. Makkelijk ging de nederigheid waarmee ze nog eens op de beroerde overheidsprestaties rond de toeslagen en Groningen wezen. En ook de kwestie van de kloof en de ongelijke voorzieningen in de diverse regio’s komt intussen soepel uit de monden van de politieke leiders. Wat bleef hangen was een land vol problemen, maar met leiders die het licht na de verkiezingsdreun hadden gezien en plechtig beloofden er in hun toekomstige beleid rekening mee te zullen houden.
Moeilijker werd de uitleg over de stikstofkwestie. Het CDA, dat vorig jaar bij monde van partijleider Wopke Hoekstra in het AD al zei dat 2030 niet ‘heilig’ was bij het halen van de stikstofdoelstellingen, slaagde er niet in om het door D66 gekoesterde getal nu al uit het Coalitieakkoord te krijgen. Wel werd alvast aangekondigd dat het CDA 2030 er alsnog uit wil, maar de resultaten in de provincies afwacht plus het langverwachte landbouwakkoord en de precieze regelingen voor het uitkopen van boeren, waarover nog met Brussel wordt onderhandeld.
In dit compromis zit duidelijk de verwachting dat ook provinciale colleges zichzelf de doelstelling van 2030 niet zullen opleggen. En die provincies zijn autonoom, al is onduidelijk hoe het land dan toch een centrale doelstelling kan halen.
Hoekstra probeerde amechtig duidelijk te maken dat er echt wel zwaarwichtige redenen waren om niet nu al het gewraakte 2030 uit het Coalitieakkoord te halen, zoals afwachten wat de provincies gaan doen. Niemand, ook Kaag niet, zei dat D66 zich had verzet tegen het schrappen van 2030. En dus dienden de provincies, het Landbouwakkoord en de Brusselse regelingen als excuses om de coalitievrede te bewaren voor zolang het duurt. Ook vredestichter Johan Remkes kwam voorbij, die had immers ook al gezegd dat 2030 voorlopig moest blijven staan, maar ook niet heilig was. Een echt compromis waar de coalitie zich graag aan laaft.
Stikstofbeleid gaat volgens Rutte niet op pauzestand
Rutte ontkende dat het kabinet de stikstof in de pauzestand zette. ‘Integendeel,’ zei hij, ‘we gaan versnellen.’ Hij bedoelde te zeggen dat er driekwart jaar na de presentatie van de kabinetsplannen nog niets was gebeurd. En dat moest anders.
Niemand zegt dat 2030 sowieso fictie is. Alsof de terugdringing van de stikstofuitstoot zo precies meetbaar is. Maar het doel nu loslaten, zou precies hetzelfde zijn als vele kabinetten op rij de afgelopen decennia op het gebied van de intensieve veehouderij altijd al deden, namelijk het laten versloffen en dus niets bereiken.
Dinsdag debatteert de Tweede Kamer over de verkiezingsuitslag. Dat wordt nog een mooi debat. Behalve de regeringspartijen verloren ook SP, FVD en PVV flink in die verkiezingen. Het zal vermoedelijk niet tot gematigder tonen leiden.